Talebin Çapraz Fiyat Esnekliği

Bundan önceki videolarımızda bir mala karşı olan talebi, ve bu malın fiyatındaki değişimlerin talep edilen miktar üzerindeki etkisini incelemiştik. Bu videomuzda ise, mallar arasındaki etkileşim üzerinde duracağız yani talebin çapraz esnekliğinden bahsedeceğiz Çapraz esnekliği, veya başka bir deyimle çapraz elastikiyeti bir malın fiyatında meydana gelen değişmenin, başka bir maldan talep edilen miktarı etkilemesi olarak düşünebilirsiniz. Şimdi bir örnek düşünelim Birbirine rakip iki tane havayolu şirketi olsun Aynı şehirler arasında yolcu taşıyorlar, rotaları aynı Diyelim ki İstanbul-New York arasında çalışıyorlar İkisinin uçuş süresi de aynı Havayolu şirketlerinin birisi bu, bir diğeri de bu. İkisi de son derece rekabetçiler. Havayolu 1,gidiş-dönüş bilet fiyatı burada 1.000 $.Haftada 200 birim talep ediliyor. Havayolu 2, onların fiyatı da 1.000 $ ve onlar da haftada 200 bilet satıyorlar. Şimdi, eğer Havayolu 1 fiyatını 1.000 $’dan 1.100 $’a yükseltirse neler olur? Hatta 1.100 $ bile olmasın, çok daha az zam fiyatlarını 1.050 $’a yükseltirlerse neler olur? Hatırlayın, şimdi, esnekliği düşünüyoruz Günlük hayatta, 1.000 $’lık fiyatta 50$’lık yükselme, %5 fiyat artışı anlamını taşır Ancak esnekliği düşünürken 1.000’den yukarı 1.050’ye giderken veya 1.050’den aşağı 1,000’e giderken aynı yüzdesel değişiklik olmasını istiyoruz. Bu sebeple, ortalamayı baz olarak alıyoruz. Bunu yazacağım, zira esneklikte yaptığımız hesaplama, matematikte yüzde değişim bulmamızdan oldukça farklı Fiyatta değişim 50 $. Fiyatınız 50 $ yükseldi Baz olarak, 1.000 ve 1.050’nin ortalaması olan 1.025’i kullanacağız 50 bölü 1.025 Orta noktayı baz olarak kullandığımızda, artış %4.9. Artış’ı tırnak içinde yazıyoruz çünkü ortalamayı baz aldık Havayolu 1 fiyatını az da olsa yükselttiğinde neler oluyor? Seyahat edecek kişiler, aynı havaalanından kalkıp aynı havaalanına inen aynı uçuş süresine sahip bu iki şirketten hangisinin fiyatı ucuzsa, onu tercih ediyorlar Yani herkes bunu satın almaya başlıyor, çünkü bu sadece 1.000 $. Aradaki fark sadece 50 $ olsa da, niçin pahalı olanı tercih edesiniz ki? Bu durumda, burada talep sıfıra düşüyor. Burada talep edilen birim ise 400’e yükseliyor Şimdi havayolunun koltuk kapasitesini falan düşünmeyelim, basit bir örnek olsun. Havayolu 2’de, miktardaki yüzdesel değişim nedir? Az önceki hesaplamayı hatırlayın. 200’den 400’e yükselirken 200 birim arttı Baz olarak, 200 ile 400’ün orta noktası, yani ortalaması olan 300’ü kullanıyoruz. 200 bölü 300 dersek.Yani miktardaki artış yaklaşık olarak %67. Havayolu 2’den talep edilen adet, Havayolu 1’in fiyatından etkilendi Havayolu 2’nin talep adetinde %67 değişim gözlemledik. Havayolu 1’in fiyatında %4.9 değişim gözlemledik. Talebin çapraz esnekliği, H2’nin adetindeki değişim bölü, H1’in fiyatındaki değişim H2’nin adetindeki bölü H2’nin fiyatındaki değil, paydada H1’in fiyatı var Çapraz esneklik olarak adlandırılmasının sebebi bu. %67 bölü %4,9 eşittir 13,4. Yani talebin çapraz esnekliği son derece yüksek Buradaki fiyat artışı 50 $ değil sadece 5 $ olsaydı da aynı etkiyi görebilirdik O zaman buradaki rakam çok daha yüksek olurdu. Talebin çapraz esnekliğinin bu kadar yüksek olmasının sebebi, satılan malların neredeyse birbiri ile tamamen aynı olması. Müşterilerde daha ucuz olanı seçiyorlar Tamamen birbiri ile eş mallar olduğunda, mallar birbirlerini mükemmel şekilde ikame edebiliyor iseler bu durumda talebin çapraz esnekliğinin sonsuza yaklaştığını görüyoruz Teorik olarak, eğer satın alacağınız mal veya hizmet birbirinin eşi ise, aradaki fiyat farkı sadece 1 kuruş olsa bile, hiç kimse fazladan 1 kuruş ödemek istemez Havayolu 2’yi kullanırız. Buradaki rakam daha da düşer. Burası sonsuzluğa yaklaşır. Dikkat edin, bu pozitif. Klasik anlamda talebin fiyat esnekliğinden bahsederken, fiyat düşürerek o mal veya hizmete olan talebi yükseltebiliyorduk. Ancak burada, ikame ürünün fiyatını yükselttik. Havayolu B’nin fiyatındaki yükselme Havayolu A’nın talebini yükseltti. Yani bu negatif bir ilişki değil. Burada pozitif bir değer var Ancak talebin çapraz esnekliğinde negatif bir ilişkiden de söz edebiliriz. Bu örnek, ikame mallara ilişkindi. Şimdi tamamlayıcı mallar için de bir örnek düşünelim Sanırım e-kitaplar iyi bir örnek olabilir Diyelim ki bir e-kitabım var, haftada 1.000 birim talep ediliyor E- kitabı okuyabilmek için, bir tane e-kitap okuyucuya ihtiyacınız var. E-kitap okuyucunun satış fiyatı, 100 TL’den 80 TL’ye düşmüş olsun Yani e- kitap okuyucular 20 TL ucuzladı Bu durumda, benim e-kitabıma olan talep nasıl etkilenir? E-kitabımın fiyatını değiştirmediğimi, e-kitabın fiyatının aynı kaldığını varsayalım Bu durumda e-kitabıma olan talep yükselir, diyelim ki talep 100 birim yükselsin. Çünkü artık daha çok kişi e-kitap okuyucuyu satın alabiliyor aleti daha ucuza satın aldıkları için e-kitap almaya daha çok paraları kalıyor E-kitabımın fiyatı aynı kaldı. Talep edilen adet, 1.000’den 1.100’e yükseldi E- kitap için çapraz esnekliği hesaplamayı size bırakıyorum Hesapladığınızda, aynı talebin fiyat esnekliğinde olduğu gibi, negatif bir değere ulaşacaksınız,. Hesaplarken unutmayın, e-kitaptaki adet değişimi bölün e-okuyucudaki fiyat değişimini bulacaksınız Bir şeye daha dikkat edin, direk eksi 20 bölü 100 yapmıyorsunuz, Esneklikten bahsettiğimiz için Eksi 20 bölü bunların ikisinin ortalamasını alıyorsunuz Buradaki değer eksi 20 bölü, 90, yani bunların ortalaması. Buradaki değer artı 100 bölü, bunların ikisinin ortalaması yani 1.050 olacak. 100 bölü 1.050 dersek, bu 0,095 eder yani Yani talep edilen e-kitap adetindeki değişim % 9,5. Paydada ise, eksi 20 bölü 90, yani %22 düşüş var. Payı paydaya bölersek, 0,0952 bölü eksi 0,22222222222222 haha bi kaç tane 2 koysam yeter sonuç eksi 0,43 eder. Bu son derece akla yatkın Eğer e-okuyucunun fiyatını düşürürseniz bu benim e-kitabım için tamamlayıcı bir ürün olduğundan e-okuyucunun fiyatındaki düşüş benim e-kitabıma olan talebi yükseltiyor Talebin fiyat esnekliğinde olduğu gibi, burada da negatif bir değerle karşılaşıyoruz. Peki, birbiriyle hiç ilişkisi olmayan iki ürün için ne söyleyebiliriz? Diyelim ki, basket toplarının fiyatı 20 TL’den 30 TL’ye yükseliyor. Basketbol toplarının fiyatındaki yükselmenin, benim e-kitaplarıma etkisi olur mu? E-kitap talebim bundan etkilenmez. Hala 1.000 birimde kalır. Bu örnekte, talep edilen e-kitap adetindeki % değişim 0 olacak. Eğer talebin çapraz esnekliğini hesaplamak istersek 0 bölü, burası 10 bölü 25 yani %40 artış, 0 bölü %40 eşittir 0. Birbiriyle ilişkisiz ürünler için, yani bir üründeki fiyat değişiminin diğer ürüne olan talebi etkilemediği iki ürün için, talebin çapraz esnekliğinin 0 olması son derece mantıklı. Eğer tamamlayıcı ürünler ise, talebin çapraz esnekliği negatif oluyor Eğer ikame ürünler ise, talebin çapraz esnekliği pozitif oluyor Eğer bu ürünler tamamen eş ise, bu durumda talebin çapraz esnekliği daha da yüksek oluyor.