Finansal Kitle İmha Silahları

ABD'de çok gündemde olan bir türev ürüne değinmek istiyorum bu derste , Kredi Temerrüt Takası Tanım kulağınıza yabancı gelmiş olabilir ki ülkemizde genelde İngilizce tanımıyla, Credit Default Swaps veya kısaca CDS diye kullanılıyor. Warren Buffet bu ürünleri 'finansal kitle imha silahları' olarak adlandırıyor. CDS yazan çok sayıda kurum var, ancak örneğimizde herşeyi basite indirgemeye çalışacağım için sadece 1 tane CDS yazan kurum var diye düşünelim, bunu tam ortaya çiziyorum. Kredi temerrüt takas sigortası hazırlayan ve satan kurum dendiğinde Akla ilk gelen firma genelde AIG olur, ancak bizim örneğimizdeki başka bir kurum olsun. Bizimkisi CDS olsun bu kurumumuzu çizdik bu şirketin kredi notu da yüksek, diyelim ki kredi notu AA olsun muhtemelen geçmişteki iyi dönemlerinde bu notu kazanmıştır sonra da kredi derecelendirme kuruluşu yazdığı CDS'ler dolayısı ile ne kadar yüksek yükümlülükler altına girdiğini farketmesine rağmen notunu henüz düşürmemiştir. İşin aslını sorarsanız yaşadığımız finansal krize hem kredi derecelendirme kuruluşlarının hem de buradaki CDS yazan kurumların yaptıkları hataların,sebep olduklarını düşünüyorum Hatta düzenleyici otoriterler de bence hatalıydılar bu kurumların hatalarını göz önüne alarak daha sıkı kontroller, düzenlemeler yapmaları gerekirdi Burada şunu da belirteyim, anlattıklarımız ABD piyasalarındaki uygulamalardır Aslında bu finansal uygulamaların çoğu uluslararası geçerli, ancak gene de kanunlar, mevzuat, düzenleyici kurumların öngördüğü uygulamalar, kısacası kurallar diyelim biz buna Bazen bir ülkeden diğerine değişiklik gösterebiliyor. Ben sadece temel işleyişi anlatıyorum. Bunları söyledikten sonra, şimdi örneğimize geri dönelim. Önce kredi almak isteyen şirketleri çizeyim, pembe renkli olanlar şirketler Yatırımcıları da turuncu renkle çizeyim, bunlar da yatırımcılar. Yatırımcılar şirketlere para veriyorlar, karşılığında şirketler de faiz ödüyor. Para veriyor, faiz ödüyor. Sonra bu yatırımcılardan birisi diyor ki, bizim para verdiğimiz şirketin kredi notu çok yüksek değil. Şirketlerin kredi notlarını da buraya yazalım, bu şirketin notu B, bununki BB, bunun notu A olsun Bizim kredi verdiğimiz şirketin notu çok yüksek değil, ancak ortadaki kurumun kredi notu yüksek. Param tamamen güvende olsun istiyorum, ben bu CDS yazan şirkete prim ödeyeyim CDS yazan şirketin notu AA, çok sağlam yani, ödediğim prim karşılığında da sigorta satın alayım Bu şirkete verdiğim kredinin geri ödenmemesi riskine karşı beni koruyacak bir sigorta alacağım bu sigortayı yapan şirkete de prim ödeyeceğim. Bu noktaya kadar her şey son derece mantıklı ancak İşin mantıksızlaşmaya başladığı yer ise şurası, bu şirket sürekli olarak kredi temerrütü riskine karşı sigorta yapıyor, üstlendiği yükümlülükleri karşılamasına yetecek kadar rezerv ayırmamış durumda. ve düşünelim üstelik düşünürseniz, buradaki riskler de birbiriyle son derece bağlantılı olduğunu görüyoruz diyelim ki ekonomide işler kötüye gitti sarpa sardı buradaki firma kredisini zamanında geri ödeyemedi ve temerrüde düştü, bu firma da temerrüde düştü. Ekonomide işler yolundayken bu firmaların çok küçük bir yüzdesi temerrüde düşecekti, ancak ekonomi kötü olduğunda bu şirketlerin çok önemli bir kısmı borçlarını ödeyemiyor olabilir Bizim örneğimizde, gerçek problem şu aslında Ekonomi kötüye gidip, bu şirketler borçlarını ödeyemediğinde, temerrüde düştüklerinde CDS'leri yazıp satan bu kurumun devreye girip, temerrüde düşen borçları alacaklıya ödemesi gerekiyor yaptıkları anlaşma gereği CDS'i yazan bu kurum, geri ödenmeyen kötü krediyi alacak ve karşılığında alacaklıya kredi temerrüt anlaşması bedelini ödeyecektir Bu durum onları iflasa sürükleyebilirdi ve bir anda, kredilerini sigortalatmış olduklarını düşünen buradaki kişiler aslında güvende olmadıklarını gördüler Belki bu yatırımcıların bazıları AA kredi notunun altındaki şirketlere yatırım yapamıyorlardı, ve yaşanan gelişmeler karşısında bu şirketin tahvillerini hemen elden çıkarmak zorunda kaldılar. Şimdi daha da kötüsünü anlatmaya çalışacağım Burada başka bir grup daha var.Bu gruptakiler, bir şirketin ihraç etmiş olduğu borçlanma senetlerini, tahvillerini satın almış olan ve bu yatırımını sigortalatmaya çalışan yatırımcılar değil. Bu gruptakileri, bahisçiler gibi düşünebilirsiniz, ekonominin genel gidişatına bakarak bir grup şirketin veya spesifik olarak tek bir şirketin borçlarını geri ödeme güçlüğüne düşebileceğini tahmin etmeye çalışarak Bu yönde pozisyon alıyorlar. Şöyle düşünün, bu ikisi arasındaki kredi işleminin büyüklüğü 1 milyar $ olabilir, ancak CDS alıp satarak spekülasyon yapan bu gruptaki kişileri düşündüğünüzde Buradaki 1milyar $'lık kredi işlemi için 4 milyar $, 5 milyar $, veya daha da fazla CDS satılmış olabilir. Yapılmış olan kredi temerrüt takası anlaşmalarının toplamı Anlaşmaya söz konusu olan kredinin tutarının çok üzerinde olabilir. Diyelim ki bu şirket 1 milyar $'lık kredisini geri ödeyemedi. Ve CDS yazmış olan, yani Kredi temerrüt takası sözleşmesini satmış olan ortadaki bu kurum belki de 4 veya 5 milyar $ ödemek zorunda kalacak Bu kredi için ne kadar sigorta sattıysa o kadar ödemesi gerekecek. Yani sistem, kurumların kendileriyle bağlantılı olmayan riskler için de CDS satın alabilmelerine olanak sağlıyor. Tahmin edersiniz ki, korunma amacıyla değil de sadece kar amacıyla CDS işlemleri yapan bu gruptaki kişiler İşler kötü gittiğinde zarar edecekler. Tabi muhtemelen zarar edenler sadece onlar olmayacak Bunların bir kısmını, başka işlemlerin ters bacağı olarak yani mahsuplaşarak pozisyon kapatmak için yapmış olabilirler. Bu gruptaki kişiler, şuradaki başka kişilerle işlemler yapmış olabilirler ve O taraftaki işlemlerini kapatmak için CDS satan bu kurumdan sigorta satın almış olabilirler. Bir çok ihtimali düşünmeniz gerekicek burada Ekonomide işler kötüye gittiğinde, iyi ki kendimi korumak için CDS satın almışım diye düşünecekler ancak Dönüp baktıklarında CDS'i satın aldıkları şirket de zor durumda ve CDS yükümlülüğünü yerine getiremiyor Ki dolayısı ile bu kişi de başkasına karşı olan yükümlülüklerini yerine getiremez hale gelicek Bu üçüncü gruptaki kişi de aslında kendisinin güvende olduğunu düşünüyordu Buradakiyle işlem yapmıştı üstelik işlem yaptığı kişiyi güvenilir bulmuştu hatta o kişinin elinde korunma amaçlı almış olduğu CDS'ler bile vardı, ama şimdi bu kişi de sıkıntıya düşecek. Tahmin edeceğiniz gibi , bu zincirleme etki bütün finans piyasasını sarabilir