Repo İşlemleri

Diyelim ki sen çok çaresiz bir durumdasın ve ben oldukça zenginim, diğer kişilere borç para verebilecek durumdayım Bu benim, bu da altın zincirim. Size de acil olarak para lazım, gelip benden 10,000 TL borç istiyorsunuz 10,000 TL’ye ihtiyacınız var. Size para verebilirim, ancak ekonominin durumu da biraz sıkıntılı gibi ileride işinizi kaybederseniz benim paramı geri ödemeniz de sıkıntıya girebilir Param çok kıymetli, geri ödeyeceğinizden emin olmak istiyorum. Kolunuzdaki saat gözüme takılıyor.Ne de güzel bir saatmiş o öyle! Saati de buraya çizelim Aileden kalma, üzerinde pırlantalar olan değerli bir saat var kolunuzda Mağazadan alınsa değeri en az 30,000 TL eder Sana bu parayı ödünç olarak veririm, ancak teminat olarak saat burada kalsın diyorum 10,000 TL’yi ve bunun faiziyle beraber geri ödediğinizde, saatinizi geri alabilirsiniz. Faiz oranı da düşük olsun, size kıyak geçiyorum, mesela, haftada yüzde 10 oranında olsun Faiziyle geri ödediğinde saatini geri alırsın. Sizde “Ay bilemedim ki, faiz oranı biraz yüksek değil mi?” diyorsunuz Bende “ yok canım, hem acil ihtiyacın yok muydu?” diyorum Bırak saatini benimle al parayı git. Siz zaten çaresiz durumdasınız ve kabul ediyorsunuz Sizinle benim aramdaki işlem aslında teminatlandırılmış bir kredi işlemi. Bu sizin bana verdiğiniz teminat. Ben size kredi veriyorum. Kredinin anapara ve faizini ödediğinizde teminatınızı geri alıyorsunuz. Olayı çok basite indirgeyerek anlattım. Bununla birlikte , düşünürseniz bu uygulama pek çok kredi işlemine baz oluşturuyor Örneğin bankadan konut kredisi kullandığınızda, banka kredinizin teminatı olarak konutunuza ipotek koyuyor Peki borç veren kişi olarak ben bu saatin teminat olması fikrinden hoşlanmasam saatin sahipliğinin bana geçmesini istesem neler olur? Zaten ödünç para verip karşılığında faiz almak legal değil Bir de üstüne birisi gelip bu kimin saati, çalıntı mı dese başım derde girer Saat teminat olarak bende durmasın. Saat bana ait olsun istiyorum. Saati sizden satın alayım.Bu sizsiniz, tekrar çizeyim. Bu da benim, şapkamı da çizeyim. Bıyığım da var. Bunlar beni farklı kılan şeyler Evet farkındayım, bu hikayede bıyıklı şapkalı bir adam oldum. Ama senaryo benim değil mi, istediğim kişi olurum Genelde bu tarz şeylerle kadınlarla ilgilenmez o yüzden Burada ki şablonda aklınızda kalması için bıyıklı ve şapkalı bir adamı çiziyorum Hatta altın zincirimi unutuyordum, onu da koyayım şimdi saati 10.000 TL ödeyerek sizden satın alayım dedim Burada Saati çizelim. Saat el değiştirecek. Ben size 10.000 TL verdim. Siz de bana saati verdiniz Saati satın alıp parayı öderken, eş zamanlı olarak, aramızda bir anlaşma yapıyoruz Bu anlaşmada, birlikte belirleyeceğimiz gelecekteki bir tarihte bu saati diyelim ki 10.500 TL ödeyerek benden satın alacağınızı yazıyoruz. Dikkat ederseniz, bu işlemde de, bir önceki işlemde de size borç para veriyorum, bu açıdan bir değişiklik yok Ancak ilk işlemde saatin sahibi sizdiniz. Bu işlemde ise saat bana ait, ancak saati size belirli bir tarihte belirli bir fiyattan satacağıma dair aramızda anlaşma yaptık Burası şimdi, burası gelecek. Hangi tarihte, hangi fiyattan geri satacağımı da bugünden belirliyoruz Gelecekteki bir tarihte bana 10.000 TL artı bir şey ödeyeceksiniz Fazladan ödediğiniz tutar, aldığınız borcun faizi. Paramı artı faizi geri alacağım, saati size geri satacağım. Aramızdaki anlaşma bu. Şimdi ilk işlemi düşünelim Ben size 10.000 TL verdim. Siz saati teminat olarak verdiniz 10.000 TL ve faizi ödediğinizde saatinizi geri alacaksınız Bu işlemde, teminat olarak verdiğiniz saatin sahibi sizsiniz, sahiplik değişmedi. İkinci işlemde ise, Ben size 10.000 TL ödedim ve bu paranın karşılığında siz de bana saatinizi sattınız, fatura da kestiniz yani satış işlemine ilişkin olarak elimde bir belge var. Saat artık benim mülkiyetimde. Siz benim parama sahipsiniz, ben de sizin saatinize sahibim Aramızdaki satış işlemi ile eş anlı olarak, bir de ileri tarihli satış sözleşmesi düzenliyoruz Gelecekte bir tarihte 10.000 TL artı birşeyler ödeyerek bu saati benden satın alacaksınız 10.000 TL’nin üstüne ödediğiniz tutar da , benden aldığınız paranın faizi. Bu tutarın ne kadar olacağını, vadenin ne olacağını da aramızda yaptığımız sözleşmeye yazıyoruz. İlk işlemde saat el değiştirmedi, sadece teminattı. İkinci işlemde ise saatin sahibi değişti, ileride bir tarihte saatin tekrar el değiştireceğine ilişkin de anlaşma yapıldı. Dikkat ederseniz arkadaşlar bunu anlatmam 6 dakikamı aldı İkinci işlemi, genel olarak repo olarak adlandırıyoruz.Yani ileri bir tarihte geri alım vaadi ile satım. Teknik terimleri de belirtelim Belli bir süre sonunda önceden tespit edilmiş şartlarla geri alma taahhüdünde bulunarak satan taraf, repo yapmış oluyor. Geri satmak üzere alan taraf da ters repo yapmış oluyor. Benim elimde iki şey var: Saat ve repo sözleşmesi. Sizde ise para var. Sizin bakış açınızdan buna ters repo da denebilir Aramızdaki repo sözleşmesi, sizin belirlediğimiz tarihte belirlediğimiz fiyattan bu saati geri satın almanızı benim de anlaşma koşullarına uygun şekilde saati size geri satmamı zorunlu kılıyor Şimdi bu basit örnekten, gerçek dünyaya geçelim.Yazalım repo, yani bir menkul kıymetin belirli bir dönem sonundailk satıcısından geri alınacağını öngören anlaşma. Diyelim ki burada paraya ihtiyacı olan bir banka var. Bilançonun sağ tarafını detaylı yazmayacağım, sadece borçlar ve özkaynak var diyelim. Bu bankanın aktifinde ise yüklü miktarda hazine bonosu ve devlet tahvili var. Yüksek miktarda tahvile sahip, ancak şu an nakite ihtiyacı var Banka yazalım Diyelim ki piyasa karışmış, mudiler gelip bankadan para çekiyorlar, nakit lazım Diğer bankalardan da para bulamıyor. Ancak banka bunun geçici bir durum olduğunu düşünüyor Tahvillerini piyasada satmaksızın bu geçici duruma çözüm arıyor Bu durumda banka elindeki tahvilleri repo işleminde kullanarak kendi belirleyeceği süre için likidite sağlayabilir Elindeki tahvilleri bankalar arası piyasada veya Merkez Bankası ile yapacağı repo işleminde kullanabilir. Merkez bankasını buraya çizelim. Varılıklar burda, borçları var ve özkaynakları da çizdik. Bu verdiğimiz aslında oldukça dramatik bir örnek Bankalar bilançolarını ve sabit getirili menkul kıymetler portföyünü yönetmek için her gün rutin olarak repo ve ters repo işlemlerini yaparlar. Biz örneğimize devam edelim.Siz bu kimsenin borç vermek istemediği bankasınız Herkes parasını geri çekiyor. Karşıdaki banka sizin tahvillerinizi teminat olarak almıyor Tahvilleri sizden satın alıyor, ve eşzamanlı olarak ileri vadeli geri satım sözleşmesi düzenliyorsunuz. Diyelim ki işlemin karşı tarafında Merkez Bankası varsa, Merkez Bankası ilgili devlet tahvillerini sizden satın almış oluyor Siz Merkez Bankası’nın hesabına tahvilleri yatırıyorsunuz, onlar da sizin bankanızın hesabına nakiti yatırıyorlar Bu işlemle eşzamanlı olarak, gelecekte bir tarihte bu tahvilleri Merkez Bankası’ndan belirlenmiş fiyattan geri satın alacağınıza dair bir de repo sözleşmesi yapıyorsunuz Yaptığınız bu sözleşmede belirlenen geri alım fiyatı, hem anaparayı hem de Arada geçen dönem için oluşan faizi içerecek şekilde belirleniyor Merkez Bankası’ndan kaynak sağlamış oldunuz. Ancak teminatlı bir kredi işlemi değil, repo yaparak kaynak sağladınız.