Ana içerik

Konu: Finans ve Sermaye Piyasaları > Ünite 8

Ders 5: Döviz Piyasaları ve Ticaret

Ülkelerin GSYİH'lerini Karşılaştırma

Temel Noktalar

GSYİH bir ülkenin para birimi cinsinden ölçüldüğü için, farklı ülkelerin GSYİH'sini karşılaştıracağımız zaman bunları ortak bir para birimine dönüştürmemiz gerekir.
Farklı ülkelerin GSYİH'lerini karşılaştırmanın yollarından birisi, pariteyi kullanmaktır; bu bir ülkenin para biriminin diğer para birimi cinsinden fiyatıdır.
Kişi başı GSYİH, GSYİH'nin nüfusa bölünmesiyle elde edilir.

Giriş

Bir ulusun ekonomik refahının veya yaşam standardının ölçüsü olarak genelde GSYİH kullanılır. Bu amaçla farklı ulusların GSYİH'lerini karşılaştırırken, iki sorun ortaya çıkar.

Öncelikle, bir ülkenin GSYİH'si o ülkenin kendi para birimi cinsinden ölçülür - ABD, ABD doları kullanır; Batı Avrupa ülkelerinin çoğu Avro kullanır; Japonya yen kullanır ve Meksika Peso kullanır. Bu nedenle, iki ülkenin GSYİH'lerini karşılaştırmak için, bunları aynı para birimine çevirmek gerekir.

İkinci bir sorun, ülkelerin nüfuslarının son derece farklı olmasıdır. Örneğin, ABD ekonomisi Meksika veya Kanada'dan çok büyük olmakla birlikte, kişi sayısı Meksika'nın yaklaşık üç katı ve Kanada'nın yaklaşık dokuz katıdır. Dolayısıyla, eğer ülkeler arasında yaşam standardını karşılaştırmaya çalışıyorsak, GSYİH'yi nüfusa bölmeliyiz.

Döviz kurlarını kullanarak para birimlerini birbirine çevirmek

Farklı para birimlerine sahip ülkelerin GSYİH'lerini karşılaştırabilmek için, parite denen ve bir paranın diğer para cinsinden değerini gösteren oranı kullanarak, bu değerleri aynı birime çevirmek gerekir.

Döviz kurları ya B ülkesininin parasından bir birim satın almak için A ülkesinin parasından ne kadar verilmesi gerektiği (örneğin, bir İngiliz Sterlini için kaç Japon Yeni verilmesi gerektiği) ya da bunun tersi (bir Japon yeni satın almak için kaç İngiliz Sterlini verilmesi gerektiği) şeklinde ifade edilir. GSYİH'leri karşılaştırmak için iki tip döviz kuru kullanılabilir: piyasa döviz kurları ve denk döviz kurları yani satın alma paritesi (SAP).

Yabancı para piyasalarında oluşan arz ve talebe bağlı olarak, piyasadaki pariteler günlük olarak -ve gün içinde- değişir. SAGP-dengi döviz kurları, döviz kuru için daha uzun vadeli bir ölçüt sunar. Bu nedenle, ülkelerin GSYİH'lerini karşılaştırırken genelde SAGP-dengi döviz kurları kullanılır.

Şimdi, GSYİH'yı pariteyi kullanarak bir para biriminden diğerine çevirme sırası sizde. Brezilya'nın 2013 yılındaki GSYİH'sını (4,8 trilyon real), A.B.D.'nin aynı yılki GSYİH'sı (16,6 trilyon dolar) ile nasıl karşılaştıracağımızı bulalım.

Adım 1. Belirtilen yıl için pariteyi belirleyin. 2013 yılında, parite 1 dolar için 2,230 real idi. Not: Bu sayılar gerçekçi olmakla birlikte, hesaplamaların kolay yapılabilmesi amacıyla yuvarlanmıştır.

Adım 2. Brezilya'nın GSYİH'sını ABD dolarına çevirin.

Brezilya’nın ABD doları cinsinden GSYİH’sı = \frac{Brezilya’nın real cinsinden GSYİH’sı}{Real ile ABD doları paritesi}

Brezilya’nın ABD doları cinsinden GSYİH’sı = \frac{4, 8 trilyon real}{2, 230 real/ABD doları}

Brezilya’nın ABD doları cinsinden GSYİH’sı = 2, 2 trilyon dolar

Adım 3. Brezilyanın ABD Doları cinsinden GSYİH'sini, aynı yıl ABD'deki GSYİH ile karşılaştırın. 2013 yılında ABD'nin GSYİH'si

16, 6

trilyon idi; bu, Brezilya'nın 2012 yılındaki GSYİH'sinin yaklaşık sekiz katıdır.

Aşağıdaki tabloda daha fazla sayıda ülkenin GSYİH'sını karşılaştırabilirsiniz, bu tabloda farklı ülkelerin 2013 yılındaki GSYİH'larının ABD doları cinsinden büyüklükleri verilmiştir. Her GSYİH, yukarıda açıklanan süreç izlenerek hesaplanmıştır.

Ülkelerin GSYİH'larının karşılaştırılması, 2013
Ülke	GSYİH, milyar, yerel para cinsinden	Yerel para	ABD doları, SAP Dengi	GSYİH, milyar ABD doları
Brezilya	4.844,80	real	2,157	2.246,00
Kanada	1.881,20	dolar	1,030	1.826,80
Çin	58.667,30	yuan	6,196	9.469,10
Mısır	1.753,30	pound	6,460	271,40
Almanya	2.737,60	euro	0,753	3.636,00
Hindistan	113.550,70	rupi	60,502	1,876,80
Japonya	478.075,30	yen	97,596	4.898,50
Meksika	16.104,40	peso	12,772	1.260,90
Güney Kore	1.428.294,70	won	1.094,925	1.304,467
İngiltere	1.612,80	pound	0,639	2.523,20
ABD	16.768,10	dolar	1,000	16.768,10

Kaynak: http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/index.aspx

Kişi başına GSYİH

ABD ekonomisi, açık arayla dünyadaki en büyük GSYİH'ye sahiptir. Aynı zamanda, ABD kalabalık bir ülkedir. Aslında, Çin ve Hindistan'ın ardından, dünyanın en çok nüfusa sahip üçüncü ülkesidir. ABD ekonomisi, ülke nüfusu fazla olduğu için mi diğer ülkelerin ekonomisinden daha büyüktür, yoksa kişi başına rakamlarla bakıldığında ABD ekonomisi gerçekten daha büyük olduğu için mi? Bu soru, ülkelerin kişi başı GSYİHsi (GSYİH bölü kişi sayısı) hesaplanarak cevaplanabilir.

Kişi başı GSYİH'yi hesaplamak için, aşağıdaki formülle başlarız.

Kişi başı GSYİH = GSYİH / nüfus

Formülü doldurmak için, aşağıdaki tabloyu kullanabiliriz. İkinci sütunda, çeşitli ülkelerin ABD Doları cinsinden GSYİH'leri gösterilmiştir. Üçüncü sütunda, her ülkenin nüfusu verilmiştir. Dördüncü sütunda kişi başı GSYİH yer alır - kopya çekmek yok, bu sütuna henüz bakmayın!

Kişi başı GSYİH iki adımda elde edilir:

GSYİH'nin ve nüfus sayılarının aynı birim cinsinden olduğundan emin olun. Örneğimizde, mevcut durumda GSYİH milyar cinsindendir, ancak nüfus milyon cinsindendir. Nüfusla aynı birime sahip olması için, GSYİH'yi 1000 ile çarpmalıyız.
GSYİH'yi nüfusa bölün.

Ülkelerin her birisi için kendi hesaplamalarınızı yaptıktan sonra, yaptıklarınızı tablonun dördüncü sütunuyla karşılaştırabilirsiniz.

Kişi başı GSYİH. 2013
Ülke	GSYİH, milyar ABD doları	Nüfus, milyon	Kişi başı GSYİH, ABD doları
Brezilya	2.246.00	199,20	11.172,50
Kanada	1.826,80	35,10	52.037,10
Çin	9.469,10	1.360,80	6.958,70
Mısır	271,40	83,70	3.242,90
Almanya	3.636,00	80,80	44.999,50
Hindistan	1.876,80	1.243,30	1.509,50
Japonya	4.898,50	127,3	38.467,80
Meksika	1.260,90	118,40	10.649,90
Güney Kore	1.304,47	50,20	25.975,10
İngiltere	2.523,20	64,10	39.371,70
ABD	16.768,10	316,30	53.001,00

Kaynak: http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/index.aspx

GSYİH'ye göre sıralamanın, kişi başına GSYİH'ye göre sıralamadan farklı olduğuna dikkat edin. Örneğin, Hindistan'ın GSYİH'si Güney Kore'den büyük olmakla birlikte, kişi başına bakıldığında Güney Kore'deki yaşam standardı Hindistan'ın 10 katından fazladır.

Tabloda listelenen ülkeler arasında Çin'in en yüksek ikinci GSYİH'ya sahip olduğuna dikkat edin - 9,5 trilyon

, A B D^{'} n i n G S Y İ H^{'} s ı i s e 16, 9 t r i l y o n

'dır. Çin'in GSYİH'sı, muhtemelen yakın zamanda olmasa da, belki de ABD'yi geçecektir.

Çin'in nüfusu ABD'den çok daha fazladır; kişi başına olarak düşünüldüğünde, Çin'in GSYİH'sı ABD'nin beşte birinden azdır.

Dünyanın yüksek gelir düzeyine sahip ulusları - A.B.D., Kanada, Batı Avrupa ülkeleri ve Japonya gibi- genelde kişi başı 20.000

i l e 50.000

aralığında GSYİH'ya sahiptir. Orta gelir düzeyindeki ülkeler -Latin Amerikanın çoğu, Batı Avrupa ve Doğu Asya2daki bazı ülkeler gibi - kişi başı 6.000

i l e 12.000

aralığında GSYİH'ya sahiptir. Çoğu Afrika ve Asya'da bulunan düşük gelir grubundaki üşkelerde ise kişi başı GSYİH yılda 2.000 dolardan azdır.

Özet

GSYİH bir ülkenin para birimi cinsinden ölçüldüğü için, farklı ülkelerin GSYİH'sini karşılaştıracağımız zaman bunları ortak bir para birimine dönüştürmemiz gerekir.
Farklı ülkelerin GSYİH'lerini karşılaştırmanın yollarından birisi, pariteyi kullanmaktır; bu bir ülkenin para biriminin diğer para birimi cinsinden fiyatıdır.
Kişi başı GSYİH, GSYİH'nin nüfusa bölünmesiyle elde edilir.

Kontrol soruları

Kişi başı GSYİH düşerken, aynı zamanda GSYİH'nin yükselmesi mümkün müdür? Kişi başı GSYİH artarken, GSYİH'nin azalması mümkün müdür?

Orta Afrika Cumhuriyeti'nin GSYİH'si 1.107.689 milyon OAC Frankıdır ve ülke nüfusu 4,862 milyon kişidir. Parite, bir dolar için 284,681 OAC Frankıdır. Orta Afrika Cumhuriyeti'nin kişi başı GSYİH'sini hesaplayın.

Değerlendirme sorusu

Farklı ülkelerin GSYİH'sini karşılaştırırken ortaya çıkan iki temel zorluk nedir?

Analitik düşünme soruları

Ülkeler arasında kişi başı GSYİH karşılaştırmaları yaparken, genelde bir döviz kurunun uzun vadeli denge değeri olan satın alma paritesi (SAP) dengi döviz kurları kullanılır. Aslında, bu makalede biz de SAP dengi döviz kurlarını kullandık. Kısa sürede son derece fazla değişebilen piyasa paritelerini kullanmak, neden yanıltıcı olabilir?
Bir ülkenin yaşam standardını ölçmede kişi başı GSYİH'nin mükemmel bir ölçüt olmamasının nedeni ne olabilir?

Problemler

Etiyopya'nın GSYİH'si 8 milyar ABD Dolarıdır ve nüfusu 55 milyondur. Kosta Rika'nın GSYİH'si 9 milyar ABD Dolarıdır ve nüfusu 4 milyondur. İki ülkenin kişi başı GSYİH'sini hesaplayın ve hangisinin daha yüksek olduğunu belirleyin.
1980 yılında Danimarka'nın GSYİH'si 70 milyar ABD Dolarıydı ve nüfusu 5,1 milyondu. 2000 yılında, Danimarka'nın GSYİH'si 160 milyar ABD Dolarıydı ve nüfusu 5,3 milyondu. 1980 ile 2000 arasında Danimarka'nın kişi başı GSYİH'si yüzde kaç yükselmiştir?
Çek Cumhuriyeti'nin GSYİH'si 1.800 milyar Krondur. Parite, ABD Doları başına 20 Krondur. Çek nüfusu 20 milyondur. Çek Cumhuriyeti'nin ABD Doları cinsinden kişi başı GSYİH'si nedir?

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

Giriş Yap

Sıralama ölçütü:

Henüz gönderi yok.

İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.