Hisse Senedinin Açığa Satışı

Büyük ihtimalle açığa satış terimini duymuşsunuzdur ve bunun hisse senedinin fiyatının düşmesine ilişkin iddiaya girmek gibi bir şey olduğunu biliyorsunuz. Son günlerde, hisse senedi piyasalarındaki zararın ve bankalarda gelişen olayların sorumlusunun açığa satış yapan kişiler olduğu yönünde haberler okuduk. Bu yüzden en azından açığa satışın ne demek olduğunu açıklasam iyi olur diye düşündüm. Daha sonra bu işlemin pozitif ve negatif etkilerini ayrıca değerlendireceğiz. Açığa satışın, bir hisse senedinin fiyatının düşeceğine ilişkin iddiaya girmek olduğunu düşünüyorsanız biraz önce dediğim gibi bu konuda haklısınız. Ama işleyiş nasıl bir bakalım. Diyelim ki IBM şirketinin hisse senedinin piyasada işlem gördüğü son fiyat 100 $ olsun. İnceledim, düşündüm, taşındım ve kararımı verdim: IBM'in hisse senedinin fiyatı bence düşecek. Bence IBM önümüzdeki 3 aylık dönemde kötü bir devre geçirecek. Rakiplerine iş kaptıracaklarını düşünüyor olabilirim ya da başka birşey. Her ne sebeple ise hisse senetlerinin fiyatının yani IBM'in hisse senetlerinin fiyatının düşeceğine inanıyorum. Ve Hissenin fiyatının 50 $'a düşeceğine ikna oldum. Benim fikrim bu. Benim detaylı hisse senedi analizlerime göre bu hissenin fiyatı 50 $'a kadar düşecek. Bir dolu bir analiz yaptım ve bir sonuca ulaştım. bu hisse senedinin fiyatının düşmesini bekliyorum, Peki bu beklentimi kullanarak para kazanmamın bir yolu var mı acaba? İşlem yapabilmek için tabii önce aracı kuruma gitmem lazım. Buraya çizelim. Kendimi de çizeyim. Tabii bu arada şunu da söyleyeyim, anlattıklarım Amerikan piyasalarındaki uygulamalar. Aslında bu finansal uygulamaların çoğu uluslararası geçerli. Ama yine de kanunlar, mevzuat düzenleyici kurumların öngördüğü uygulamalar kısacası kurallar diyelim,.. bir ülkeden diğerine değişiklik gösterebiliyor. Örneğin Türkiye'de işlem yapacaksanız, bankacınız size "SPK'nın açığa satışı düzenleyen tebliği doğrultusunda işlem yaparken dikkat etmemiz gereken hususlar şunlardır".. diye anlatmaya başlayacaktı. Hisse senedi işlemlerinizi ise hem aracı kurumdan hem de bankalardan yapabilirdiniz. Her halikarda, benim size anlattıklarım, bu konunun temel bilgileri. Temel bilgiler bunlar. Her neyse, şimdi aracı kuruma gittim ve ben IBM'i açığa satmak istiyorum dedim. Kolay bir sayı olsun, diyelim ki sadece 1 adet IBM hissesi satmak istiyorum. Aracı kuruma gidip, 1 adet IBM hissesini ödünç almak istediğimi söylüyorum. İlk duyduğunuzda bunu şaşırtıcı bulabilirsiniz. Ama satabilmek için önce bu hisse senedinin elimde olması lazım ve bende gidip bu hisse senedine sahip olan birisinden ödünç alıyorum. Bunu o hisse senedini bir süre için kiralamak evet o hisse senedini kiralamak olarak da düşünebilirsiniz. Aracı kurum bu hisse senedini peki nereden buluyor ? Aracı kurumun çok sayıda müşterisi var. Şimdi aracı kurumun müşterilerini de şuraya çizeyim. Aracı kurumun müşterileri arasındaki bazı kişilerin elinde daha doğrusu aracı kurumdaki emanet hesaplarında IBM hisse senedi var. Aracı kurum nezdinde bulunan emanet hesaplarında IBM hisse senetleri var bunlar müşterilere ait olan senetler. Buradaki müşterilerin hepsinde IBM hissesi var. Elinde IBM hisse senedi olan müşteriler eğer satış yapmak isterlerse, aracı kurum bu hisseleri onlar adına piyasada satacak. O zaman bu değişecek, nakit olacak, 100 $ olacak, değil mi? Diyelim ki IBM şirketi kar etti ve temettü dağıtmaya karar verdi hissedarlara 5 $ verecek o zaman bütün bu yatırımcılar 5'er $ temettü alacaklar. Çünkü bu kişiler IBM şirketinin hissedarları, bu şirketin hisse senedini ellerinde tutuyorlar. Ayrıca sadece bilginiz olsun diye söylüyorum, hisseyi sattığınızda 'short' aldığınızda 'long' pozisyonda olursunuz. Türkiye'de de aynen bu terimlerle kullanıldığını biliyorum, hisseyi sattın mı da deniyor ya da shortladın mı da deniyor, şortlamak Evet komikmiş, gülmeyin :)) Şimdi, şimdi ben uzun pozisyondayım veya long pozisyondayım dediğinizde o menkul kıymeti satın aldığınızı veya elinizde olduğunu belirtirsiniz. Kısa pozisyondayım, veya short pozisyondayım dediğinizde ise malı satmış durumdasınız. İşlemler nasıl gerçekleşiyor diye bakıyorduk. Aracı kuruma gittim ve 1 adet IBM hisse senedini ödünç almak istiyorum dedim. Aracı kurum da diyor ki, tamam bizde bir sürü IBM hisse senedi var, bir işe yaramadan öylece duruyorlar.. Aracı kurumun kendi portföyünde IBM olabilir veya müşterisiyle konuşarak müşteri portföyündeki hisseleri de ödünç verebilir. Aracı kurum bana sonuçta 1 adet IBM hisse senedini ödünç verecek. Ve bu hisse senedini benim onlardaki hesabıma kaydedecek, yatıracak yani. Bu hisseyi ödünç aldığım için, tabii kira ödemem gerekecek. Bu ödemeyi, ödünç aldığınız hisse senedi için faiz ödüyorsunuz veya kira ödüyorsunuz gibi düşünebilirsiniz. Kira gibi düşünmek daha mantıklı. Birinin dairesini kiraladığınızda, elde ettiğiniz kullanım hakkı karşılığında kira ödüyorsunuz, değil mi? bu da hisse senedinin kirası. Sanırım işin mantığını açıklayabildim. bunu ödünç alıyorum. Tabii aklınıza bir soru gelmiş olabilir. Bu adamın hissesini nasıl ödünç alırsın? Demek istediğim şu ki, bu adam bunu yarın satmak isteyebilir? Değil mi? Bu iyi bir soru. Eğer bana hisse senedini bana ödünç verirse artık elinde satacak hisse senedi kalmayacak. Evet eğer bana ödünç verdikten sonra hisse senedini satmaya karar verirse burada aracı kurum devreye girecek. Biliyorsunuz hamiline yazılı hisse senetleri birbirinin aynısı yani borsa takasına hangi seri numaralı senedi teslim ettiğiniz farketmez IBM sattıysanız sadece IBM teslim etmeniz gerekiyor. Dolayısı ile aracı kurum devreye girecek ve başka bir müşteriden IBM alacak ve satmak isteyen bu kişiye verecek. Aracı kurum bu ödünç işlemlerini yaparken, hisse senedi sahibinin de bilgisi ve tabii ki onayı alınır. Hisse senedini elinde tutan bu kişi, hissesini bana ödünç verecek ve karşılığında kira alacak. Örneğin emeklilik fonlarını düşünün çok büyük portföyleri var ve çok sık alım satım yapmıyorlar. Yani aracı kurum benden aldığı hisse senedi kirasının birazını kendisine ayıracak kalanı hisse senedini ödünç vermiş olan kişiye aktaracak. Aracı kurum, kontrolü altında bulunan IBM hisselerinin sadece bir kısmını ödünç işlemlerine konu eder hiçbir zaman tümünü birden ödünç işleminde kullanmaz. Ki gerektiğinde kaydırmaları yapabilsin. Önümüzdeki videolarda, hisse senedini ödünç almadan direk açığa satarsanız neler olacağını da konuşacağız, şimdilik sadece böyle bir işlem de olduğunu ve ismine de naked short dendiğini söyleyeyim.. Ama genel işleyiş anlattığım gibi yani hisse senedini ödünç alıyorsunuz ve diyelim ki size ödünç veren müşteri de satmaya karar verdi. Bu sefer aracı kurum ona ödünç senet verecek başka bir müşteri buluyor. Peki diyelim ki ben bu adamdan ödünç aldım. hisseyi ödünç aldım ve hisse senedi benim elimdeyken şirket temettü öderse ne olacak? Hisse başına 5 $ temettü dağıtacak diyelim ki IBM. Ve hisse senedini bana ödünç vermiş olan kişi, doğal olarak temettüsünü bekliyor. Bu adamın, hisse senedinin sahibi olarak hangi hakları varsa, o hakları kullanabilmesi lazım temettü almak da en doğal hakkı.. Eğer hisse senedi bendeyken temettü ödemesi olursa bana ödenen temettüyü hisse senedini borç almış olduğum kişiye veriyorum. Neyse, şükür 1 adet IBM hisse senedini ödünç almayı başardık. Peki şimdi bununla ne yapacağım? Benim görüşüm, IBM'in hisse fiyatının 50 $'a düşeceği yönünde peki ben bu işten nasıl para kazanacağım? Şu an geçerli olan fiyatın, yani cari fiyatın, yani piyasa fiyatının 100 $ olduğunu söylemiştik. Bu hisseyi ödünç aldım. Şimdi de satacağım. İlk olarak hisseyi ödünç alıyorum. Ve bunu piyasada satıyorum. Piyasa fiyatı 100 $ ben de borsada bu fiyattan sattım. Borsa şu sol tarafa çizdiğim bina. Borsada sattım ve 100 $ aldım. Peki şimdi neler olacak bir bakalım. Peki benim şimdiki durumum ne? Şuraya kişisel bilançomu çizeyim. Aktiflerim Pasiflerim. Varlıklarım neler, yükümlülüklerim neler? Nakit 100 $'ım var. Peki yükümlülüklerim ne durumda? 1 adet IBM hissesi borçluyum. Diyelim ki analizlerim doğru çıktı işin aslını isterseniz genelde çıkmaz. Neyse ileride açığa satışın riskleri üzerinde de duracağım. Ama diyelim ki bu sefer tahminim doğru çıktı ve hakikaten de birkaç gün içinde hisse senedinin fiyatı düştü ve IBM artık 50 $'dan işlem görüyor. Pozisyonumu kapatabilirim artık. Elimde 100 $ nakit var, değil mi? Sattığım hisse senedini geri alacağım.. Borsadan 1 adet IBM hissesi aldım. Aldığım 1 adet IBM hisse senedi için ne kadar ödemem gerekiyor? 100 $ mı? Hayır IBM hisse senedinin fiyatı 50 $'a düşmüştü ben de 1 adet hisse senedi için 50 $ ödeyeceğim. buraya çizeyim 50 $ ödüyorum ve 1 adet IBM hisse senedi alıyorum. 1 adet hisse borcum vardı, gittim borsadan bunu satın aldım sonra da götürüp aracı kuruma verdim, hisse senedi borcumu ödedim. İlgili komisyonları da ödedim. Aracı kurum da ilgili müşterisi ile helalleşti. Şimdi hisse senedini 100 $'a sattım sonra da 50$'a alıp yerine koydum.. Elimde ne kaldı? Hala 50 $'ım var, hatta 50 $'dan birazcık az çünkü aracı kuruma tabii komisyon ödedim. Ödünç aldığım 1 adet IBM hissesini de geri verdiğime göre kimseye borcum kalmadı. Bu alışverişten, daha doğrusu bu satış/alıştan cebime 50 $ kar kaldı. Borsada işlem yaparken, düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satmaya çalışırız. Açığa satış için de aynı genel kural geçerli sadece işlemleri ters sırayla yapıyorsunuz. Önce satıyorsunuz- yüksek fiyattan, sonra alıp yerine koyuyorsunuz- düşük fiyattan. Umarım açığa satış hakkındaki bu açıklamaları aydınlatıcı bulmuşsunuzdur. Bir sonraki videomuzda açığa satışın riskleri üzerinde duracağız ve piyasalar açısından hatta toplumun geneli açısından iyi bir şey olup olmadığı konusunda tartışacağız.