Vergiler ve sonsuz esnek talep

Talebin fiyat elastikiyeti çok yüksek olan bir üründen bahsediyorsak, verginin bu ürüne etkileri nasıl olur bir düşünelim. Örneğimizde, ürünümüz bayrak olsun. Çin'de üretilen bayraklar olsun. Bu üründe arz eğrisiyle talep eğrisinin kesiştiği yani denge fiyatının oluştuğu yer de 70 $ olsun. Bir bayrağın fiyatı 70 $. Talep ne kadar olsun, diyelim ki bu bayraklar için bir yıllık talep de 25,000 adet olsun. 25.000 adet yıllık. Eğer denge fiyatının üzerinde bir fiyat oluşursa ne olur? Eğer fiyatlar bu denge fiyatının üzerine yükselirse alıcılar başka ülkelerde üretilmiş olan bayrakları da satın almayı düşünebilirler. Tayvan'da, Meksika'da veya diğer ülkelerde. Sonuçta bayrağın hangi ülkede üretilmiş olduğu satın alan kişi yani alıcı tarafından fark etmiyor, tüketici tercihlerini etkilemiyor. Tüm ülkelerde üretilen bayraklar birbirinin tıpatıp aynısı, dolayısı ile birbirlerini ikame edebiliyorlar. Ve bundan dolayı, fiyat çok az yükselse dahi talepte çok ciddi düşüş görebiliriz. Eğer Çin'de üretilen bayrakların fiyatı biraz daha düşük olsaydı, alıcılar bu sefer diğer ülkelerde üretilen bayraklar yerine Çin üretimi olanları tercih edeceklerdi. Fiyat daha düşük olsaydı, Çin'de üretilmiş olan bayraklara, Çin malı bayraklara talep yükselecekti. Yani talebin fiyat esnekliği çok yüksek, neredeyse tam elastik. Evet, örneğimiz neredeyse tam elastik dedik eğer talep tam elastik olsaydı, burada yatay bir çizgi görecektik. Yatay bir çizgi. Fiyattaki çok küçük bir değişim, miktarda çok yüksek bir değişim yaratıyor. Bu arada kitaplarda yer alan tanımı da vereyim, talebin fiyat esnekliği demek fiyatta oluşan bir yüzde değişim karşısında talep edilen miktardaki yüzde değişimdir. Eğer talebin tam elastik olduğunu söylüyorsak bunun anlamı fiyattaki herhangi bir değişimin talep edilen miktarı sonsuz etkileyeceğidir. Bayrak örneğimize devam edelim diyelim ki resmi otoritelerden birisi ülkenin bayraklarının bile Çin'de üretilmesi fikrini hiç beğenmedi ve Çin'de üretilen bayraklar için vergi koymaya karar verdiler. Çin'de üretilen mallar için fiyatın bir yüzdesi olarak vergi koyabilirler , veya bayrak başına sabit bir vergi de koyabilirler. Ama biz şimdi bize kolaylık olsun diye birim başına sabit bir vergi koyduklarını düşünelim. Diyelim ki bayrak başına 5 $ vergi koydular. Diyelim ki üreticinin malı üretmesi Amerika'ya göndermesi depolama maliyeti 53 $ civarında şimdi bu eğrinin üzerine 5 $ da vergi için ekleyeceğiz.. Bu eğriyi her noktada 5 $ ekleyerek yukarıya taşıyoruz. Sonuçta bu şekilde bir eğri elde edeceğiz. Bu noktalı olan arz artı vergi bu da sadece arz eğrisi. Şimdi biraz düşünelim. Daha önceki denge fiyatımız 70 $'dı. Şimdi denge fiyatımız yine 70 $ ama miktar çok ciddi derecede düştü. Denge miktarı yaklaşık 18,000 adete düştü. 18.000 adet. Peki bu durumda ne kadarlık bir vergi geliri oluşur hesaplayalım 18,000 adet çarpı 5 $. Evet, bu kadar vergi hasılatı oluşacak. Ve dikkat edin, bu tutar üreticiden çıktı. Başlangıçta üreticinin rantı bu yeşil dikdörtgen artı bu artı bu kadardı. Şimdi bu alan olmayacak. Devletin vergi müdahalesinden sonra ekonomide kaybedilen rant miktarı burası bu alan 'toplumsal kayıp' olarak adlandırılıyor, ve bunun tamamı üreticiden çıkacak. Bu eğrinin yatay olduğunu varsayarsanız, aslında bu vergi hasılatı da üreticiden çıkacak. Bu durumda şunu söyleyebiliriz eğer fiyat elastikiyeti çok yüksek bir maldan bahsediyorsak, getirilecek verginin yükünü üretici üstleniyor. Üreticinin elde ettiği kar, gelen vergiyle düşüyor. Eğer tam elastik talepten bahsediyorsak, tüketici rantı yoktur. Tabi tüketici rantı nedir onu da açıklayalım, tüketici rantı tüketicinin bir mal için ödemeye hazır olduğu fiyat ile gerçekte ödediği fiyat arasındaki farktır. Zira talep eğrisi tam elastikse yani yataysa ödenen fiyatla talep eğrisinin arasında oluşan bir alan olmayacak. Dolayısıyla tüketici rantı yok. Gelen vergi üretici rantını azaltacak.