Ana içerik
Dağıtım Etkinliği ve Marjinal Fayda
Marjinal yarar ve maksimizasyonu. Orijinal video Sal Khan tarafından hazırlanmıştır.
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.
Video açıklaması
Bu seride şu ana kadar izlediğiniz videolarda, her biri üretim olanakları eğrisi üzerinde yer alan altı değişik senaryo üzerinde durduk. Yani bu senaryoların hepsi üretim olanaklarının
sınır noktasındaydı. Bu durum, sadece üzerinde durduğumuz altı
senaryo için değil, bu eğrinin üzerinde yer alan her nokta için de geçerli. Yani bu eğrinin üzerindeyken optimal üretim
noktasındayız. Bu eğrinin üzerinde herhangi bir noktada
duruyorsanız, bir şeyden daha fazla elde edebilmek için, bir diğerinden feragat etmeniz gerekiyor. Diyelim ki C noktasındasınız, daha fazla tavşan
istiyorsunuz, eğer bir tane daha fazla tavşan istiyorsanız
böğürtlenlerin bir kısmından vazgeçmeniz
gerekecek. Veya diyelim ki yine C noktasındasınız ve, daha çok böğürtlen istiyorsunuz, bu durumda da daha az tavşana razı
olacaksınız. Üretim olanakları eğrisinin üzerindeki her nokta
için bu durum geçerli. Buraya farklı renkle bir nokta işaretliyorum, bu noktadayken üretimde tam etkinliğe
ulaşmamış durumdasınız, çünkü bu noktada böğürtlenlerden vazgeçmeden
daha fazla tavşana sahip olabilirsiniz. B senaryosuna da bakalım. Daha az tavşana razı olmak zorunda kalmadan,
daha fazla böğürtlen toplayabiliriz. D senaryomuz. Burada verimsizlik var. Buraya kadar tamam. Bu altı senaryonun tamamında üretimde tam
etkinliği yakaladık. Ama aralarından hangisini seçeceğiz? Zamanımızı nasıl tahsis etmeliyiz, nasıl
kullanmalıyız? Ve bu videoda bu konu üzerinde duracağız,
'kaynak tahsis etkinliği' Aslında bu oldukça sübjektif bir kavram,
ödünleşme, kişilerin önceliklerine göre
değişebilir, Bir avcı ile bir toplayıcının öncelikleri
birbirlerinden farklıdır. Ama bununla birlikte, bize bu seçeneklerin
hangisinin bizim önceliklerimize... ...daha uyumlu olduklarını değerlendirmemiz için
iyi bir bakış açısı sağlar. Şimdi, son videoda ele aldığımız konuların bir
kısmının tekrar üzerinden geçeceğim. Her bir tavşanın marjinal maliyeti üzerinde
durmuştuk. Marjinal maliyeti de hatırlayalım, yakalanan en
son tavşanın, fırsat maliyetiydi. Tam tanımı da söyleyeyim: Bir şeyi yapmanın
yarattığı ilave maliyete marjinal maliyet, o eylemden elde edilen ilave faydaya ekstra
faydaya ise marjinal fayda denir. Buraya değişik senaryoları yazalım şimdi. Önce buraya bir tavşan çiziyorum, en son yakalanan tavşan, en son birim. Ve böğürtlenler. Son videodaki F senaryosu üzerinden devam
edelim. F senaryosuna göre, fazladan bir tane tavşan için
20 adet böğürtlenden vazgeçmek zorundaydık. Senaryo E'de durum neydi? fazladan bir tane tavşan için 40 adet
böğürtlenden vazgeçmek zorundayız. Yani bir tane fazla tavşanın marjinal maliyeti 40
adet böğürtlen. D senaryosundayız, biraz duralım, bunu sa siz inceleyin. Senaryo D'de, fazladan 1 tane tavşan
yakalamanın marjinal maliyeti 60 böğürtlen. Senaryo C'ye bakalım.Marjinal maliyet 80
böğürtlen. En son bakacağımız da Senaryo B. Senaryo B'ye göre fazladan yakalayacağınız bir
tane tavşanın marjinal maliyeti 100 adet
böğürtlen. Senaryo A'ya bakmayacağım bile, çünkü o
senaryoda daha fazla tavşan alma imkanınız yok. Zira vazgeçebileceğiniz böğürtlen yok. Yani muhtemel senaryolarımız bunlar, marjinal maliyetlerinde de durum bu. Şimdi bunları bir çizgi üzerinde gösterelim. Eksenleri buraya çizeyim. Senaryoları aynı sırayla yazalım, senaryo F, senaryo E senaryo D, senaryo C, senaryo B. Veya böyle yapmak yerine sahip olduğumuz
tavşanların sayısını yazalım. Senaryo F'de hiç tavşanımız yok, 0. 1, 2, 3, 4, 5. Sahip olduğumuz tavşan sayısı bu şekilde. Sahip olduğunuz, veya 1 günde yakaladığınız
ortalama tavşan adeti. Dikey eksende ise, böğürtlen cinsinden marjinal
maliyeti vereceğim. 20'den 100'e kadar gidiyor. Buraya da, 20, 40 , 60, 80 ve 100 yazalım. Senaryo F, hiç tavşanımızın olmadığı senaryoydu burada, fazladan yakalayacağımız bir tavşanın
marjinal maliyeti 20 böğürtlendi, 20 adet böğürtlenden vazgeçmek zorunda
kalıyorduk. Senaryo F’yi yazdık. Senaryo E'ye bakalım şimdi. Bu senaryoda 1 tane tavşanımız vardı.. ...ve fazladan bir tane tavşana sahip olmanın
marjinal maliyetine bakıyorduk. Onu da yazdık. Sıradaki Senaryo D, marjinal maliyet 60. 2 tane tavşan var ve üçüncüsünü yakalamayı
düşünüyoruz. Güzel, zaten en az 3 olmalı... Senaryo D'de buydu. Sonra Senaryo C, 3 tane tavşanımız var ve dördüncüyü
düşünüyoruz. Senaryo C bu. Ve sonuncusu da Senaryo B, 4 adet tavşanımız var, ve beşinci tavşanı
düşünüyoruz. Beşinci tavşana sahip olabilmek için 100 tane
böğürtlenden vazgeçmemiz gerekiyor. Buradaki de Senaryo B. Böylece marjinal maliyetlerimizi işaretlemiş
olduk, bu noktaların tümü 'marjinal maliyet eğrisi'nin
üstünde, marjinal maliyetimizin tavşan sayısının bir
fonksiyonu olarak gösterdik. Noktaları birleştirelim şimdi. Noktaları birleştirdiğimizde bir doğru elde ettik. Aslında doğru şeklinde olması gerekmiyor ama, ekonomiye giriş derslerinde kolaylık sağlaması
açısından genelde doğru olarak gösterilir. Bu sahip olduğumuz tavşan sayısının bir
fonksiyonu olarak marjinal maliyetimiz. Bunu eksen üstünde gösterelim. Burada sıfır noktasındayım.. Şimdi marjinal maliyeti, böğürtlenlerin fonksiyonu
olarak gösterdik. Buraya kadar tamamız ama, hala hangi
senaryoyu seçeceğimize karar vermedik. Şimdi bu kararı vermemizi kolaylaştıracak bir
kavramdan bahsedeyim 'Marjinal Fayda'. Marjinal Fayda yerine kısaca MF yazıyorum. Fazladan bir tane tavşanın getireceği Marjinal
Faydayı, böğürtlen cinsinden yazacağım. Marjinal faydayı nasıl açıklayayım. Zamanımızın bir kısmını avcılıkla bir kısmını da
toplayıcılıkla geçiren insanlarız. Bu senaryoların herhangi birisine baktığımızda,
diyelim ki; marketteki tavşanlar, bakkaldaki tavşanlar için ne
kadar böğürtlen ödemeye razı olurduk. Hangi bakkal diyeceksiniz. Diyelim ki hayali bir bakkalımız var ve sadece
böğürtlen alıyor ve karşılığında tavşan satıyor. Fazladan bir tane tavşan alabilmek için bakkala
kaç tane böğürtlen vermeye razı olurduk? Senaryo F'ye bakalım, hiç tavşanımız yok, bu durumda kaç tane böğürtlen vermeye razı
olurdunuz? Bir sürü böğürtlenimiz var ancak hiç tavşanımız
yok. Senaryo F, tavşan yok, 300 tane böğürtlen var. Ve böğürtlenden sıkılmışız , canımız tavşan
istiyor. Bir tavşan alabilmek için, bir sürü böğürtleni
gözden çıkarabiliriz değil mi? Diyelim ki 100 tane böğürtlen vermeye razıyız. Senaryo E'ye bakalım, bizim hayali bakkala kaç
tane böğürtlen verirdik? Senaryo E'de elimizde zaten 1 tane tavşanımız
var, böğürtlenimiz de bir önceki senaryodaki kadar
fazla değil. Fazladan bir tavşan almak için, o kadar çok böğürtlen vermek istemeyiz bu
durumda değil mi? Diyelim ki ancak 80 tane böğürtleni gözden
çıkartabiliriz. Senaryo D'ye bakalım, 2 tavşanım var, ve
böğürtlenim ise daha da az. Fazladan alacağım bir tavşan için daha az
böğürtlen veririm. Önceliklerimize göre bizim hayali bakkala
ödemeye razı olduğumuz böğürtlen sayısı
değişiyor. C senaryosuna kadar devam edebiliriz. Bu kişiden kişiye değişir, öznel. Ölçülebilir bir şey
değil. Kişinin önceliklerine, tercihlerine göre değişir. Senaryo C'de daha çok tavşanı ve daha az
böğürtleni var, o zaman bu durumda köydeki bakkala, bu hayali
bakkalımıza daha da az böğürtlen vereceğiz. Ve en son senaryomuz B. Bir dolu tavşanımız var, böğürtlenimiz ise çok az. Fazladan bir tavşan için çok daha az böğürtlen
vermeye razı olacağız. Şimdi, tavşan sayısının bir fonksiyonu olarak
marjinal faydaları nedir işaretleyelim. Senaryo F'ye göre, marjinal fayda 100. Senaryo E'de kaç tane böğürtlen vermeye razı
olduk? Marjinal fayda 80. Senaryo D, 60 böğürtlen. Senaryo C'de 40 böğürtlene düşüyor. Senaryo B'de de 20 böğürtlen. Burada sadece marjinal maliyeti işaretlemedik. Marjinal faydayı da böğürtlen cinsinden işaretledik. Marjinal fayda eğrisi burada gene doğru şeklinde çıktı, kolaylık olsun diye rakamları doğrusal belirlemiştik, o yüzden. Marjinal fayda eğrimiz böyle oluştu. Marjinal fayda eğrisi,sahip olduğumuz tavşan sayısının bir fonksiyonu. Bu da sahip olduğumuz tavşan sayısının bir fonksiyonu olarak marjinal maliyet eğrimiz. Burası E durumu. Burası D durumu. Ve burası da C durumu. B durumundaki marjinal faydam bu şekilde. Peki bunlara bakarsam nasıl bir karar veriyor olmalıyız? Önceliklerim bunlar. Nasıl mantıklı bir karar verebiliriz? Diyelim ki F noktasındayız. Hiç tavşanımız yok. Diyelim ki F noktasındayız. Ama fazladan bir tavşan için 100 tane böğürtlen vermeye razı olduğumuzu da söyledik. Yani bu eğri üstünde şu yönde hareket ediyorum. Kesinlikle daha fazla tavşan istiyorum, fazladan bir tavşan alabilmek için 100 tane böğürtlen vermeye razıyım. Aslında bana sadece 20 böğürtlene mal olacaktı. Ama ben yine de şimdi o tavşanı istiyorum. Düşünürseniz, burada marjinal fayda, marjinal maliyetin çok üstünde. Senaryo E'de de durum bu şekilde. Fazladan bir tavşan almanın marjinal faydası, marjinal maliyetin çok üstünde. Dolayısıyla da daha çok tavşan almak istiyorum. Senaryo E'ye bakalım, hala tavşan istiyorum. Hala üretim olanakları eğrisinde bu yönde hareket etmek istiyorum. Peki şimdi düşünelim, D noktasına yaklaştıkça neler olur? Bu nokta daha önceki senaryolarımızda yoktu. Eğer bu noktada duruyorsam, marjinal maliyetim hala marjinal faydamın altında. Hala daha fazla tavşan istiyorum, Senaryo D'ye kadar durum bu. Senaryo D'ye geldiğimde nötr durumdayım. Fazladan bir tavşanı satın almak için 60 adet böğürtlen vermeye razıyım. Bu sayı, fazladan bir tavşanı yakalamak için vazgeçmek zorunda kaldığım böğürtlen sayısı Senaryo D üzerinde biraz düşünelim. Bunu daire içine alayım, çünkü ilginç bir durum bu. Senaryo D'nin ötesinde neler olur ona da bakalım. Eğer bu noktadaysam, zaten bir günde ortalama 2,5 tavşan yakalıyorum, artık daha fazla tavşan satın almak için çalışmak çok anlamlı değil sanki. Bu noktadayken tavşanın marjinal faydası, marjinal maliyetinin altında. Bu noktadaysam, satın almaya çalışacağım ekstra bir tavşanın marjinal getirisi ödeyeceğim marjinal maliyetin altında olacak. Yani D noktasının ötesine geçmek istemiyorum. Tahsis etkinliğine ulaştığım yer, ödünleşmede optimum nokta, marjinal fayda ve marjinal maliyetimin birbirine eşit olduğu noktadır. Bu senaryolara bakarsak, aralarından Senaryo D en tercih edilir olandır. Bu noktada tahsis etkinliğine ulaşmış durumdayız. Tavşanların marjinal maliyetleri ve marjinal faydaları birbirine eşit.