Örnek: Tayland'daki Bankacılık Krizinin Matematiksel Anlatımı

Arkadaşlar merhaba , bu videoda, geçen videoda anlattıklarıma somut bir örnek vermek istiyorum. Diyelim ki, sene 1996. mazilere gidelim Kolay olsun diye bu yılı seçtim arkadaşalar Evet 1996 şimdi Yuvarlak rakamlar kullanacağım. Mantığı anladığınız sürece sayıların bire bir aynı olması şart değil. Evet diyelim ki Amerika Birleşik Devletlerindeki faiz oranı, %8 olsun. ABD’de halihazırdaki faiz oranı %8. Ve diyelim ki Tayland’da Tayland’da Faiz oranı yüzde kaç olsun , %12 olsun Geçen videoda bahsettik: Faiz oranlarında böyle bir farklılık var.Döviz kurları Tayland Merkez Bankası tarafından sabit tutuluyor yani yönetiliyor Bu, Taylandlı bir finans kurumu için hayli cazip bir kâr ortamı yaratabilir diyelim ki 1996 yılındayız. Siz Tayland’daki bir finans kurumusunuz ve 1 milyon Dolar kredi çekiyorsunuz evet yazalım ,1 milyon Dolar kredi çekiyorsunuz Evet arkadaşlar somut örneğimiz burada başlıyoruz 1996’nın döviz kurunda, 1 dolar, 25 Baht Yani bu parayı 1 milyon Dolarlık bu krediyi %8 faiz oranıyla çektiğinizi varsayalım Bu parayı 25 milyon Baht’a çeviriyorsunuz. Bu 1 milyon Dolar, 25 milyon Baht’a dönüşüyor Sonra bu parayı %12 faiz oranıyla birilerine kredi olarak veriyorsunuz evet Ne kadarmış oran %12 faiz oranıyla kredi veriyorsunuz. İşleri basitleştirmek için şöyle diyelim Bu “sadece faizli” bir kredi, ve anapara iki yıl boyunca sizde kalacak yani bu 2 yıl vadeli bir kredi 2 yıl vadeli kredi. Şimdi, şunları bi’ düşünelim Döviz kuru dengeli seyrettiği sürece ne olur? Nasıl para kazanırsınız? Ve kurda bir değişme olursa, özellikle de Baht Dolar karşısında değer kaybederse bu kredi başınızı nasıl yakabilir? İki para birimi denge halindeyken, kredi olarak verdiğiniz 25 milyon Baht’tan her yıl %12 faiz alırsınız. O da neye tekabül eder? 25 milyonun %12’si kaçtır? Yılda 4 milyon filan mı? Evet hesap makinesiyle hesaplayalım , kolay olsun 25 çarpı , 25 milyon yani 25 çarpı %12 4 milyon değilmiş, 3 milyonmuş bu arada Kafadan hesaplayayım dedim, becerememişim demek ki faizden yılda 3 milyon Baht kazanıyormuşsunuz Ne kadar mış? 3 milyon Ne oluyor? Parayı kredi olarak verdiğiniz kişi, size yılda 3 milyon Baht ödüyor Dolar olarak çektiğiniz kredinin faizini ödemek için de, bu parayı Dolara çeviriyorsunuz Peki neydi ? 1 Dolar 25 Baht’tı. Dolara çevirelim. 3 milyon Baht’ı 25’e bölersek bu çıkıyor bu kadar milyon yani demek ki 3 milyon Baht, 120 bin Dolar ediyormuş 3 milyon Baht’ı 120 bin Dolara çeviriyorsunuz evet 120 bin Dolar. Peki ödemeniz gereken faiz ne kadar? Ödeyeceğiniz faiz, 1 milyonun %8’i Yani 80 bin Dolar. Bundan 80 bin Dolar faizi çıkarttığımızda eksi 80 bin faiz Geriye yılda 40 bin Dolar kalıyor yılda 40 bin Dolarlık kâr Üstelik bu, sadece 1 milyon Doların getirdiği kâr. Bir milyar Dolar veya daha fazlası ne kadar kâr getirir, varın onuda siz düşünün arkadaşlar Bu kârı görünüşte neredeyse hiçbir riski olmayan bir yöntemle elde ediyorsunuz.“Neredeyse” dememin nedeni de tamamiyle döviz kuru dengesine bağlı olmasıdır Şimdi, bakalım, Baht’ın devalüe olması başınızı nasıl yakacak Öncelikle bu faizi ödemeniz çok daha zorlaşacak değil mi? Baht aniden değer kaybediyor ve Keyfi bir nokta seçiyorum burada 1 Dolar 45 Baht’a fırlıyor. Evet bunuda yazayım Devalüasyon oluyor ve 1 Dolar 45 Baht’a çıkıyor. Halbuki burada, 1 Dolar 25 Baht’tı Diyelim ki bu devalüasyon 1997’de gerçekleşiyor Bu dinamikler şimdi nasıl bir etki yaratır? 3 milyon Baht faiz alıyordunuz. Hatırlayın, krediyi Baht olarak vermiştiniz.3 milyon Baht’ınız , yazayım bunu 3 milyon Baht’ınız şimdi kaç Dolar ediyor? Makinemizi çıkartalım hemen 3 milyon Baht alıyorsunuz, ama 1 Dolar artık 45 Baht 45’e bölersek, 67 bin Dolar ediyor yani bu meblağ, yeni kura göre 67 bin Dolara denk geliyor Oysa Dolar olarak aldığınız kredinin faizi 80 bin Dolar Yani faiz 80 bin Dolar Dolayısıyla 13 bin Dolar zarar ediyorsunuz. Bu parayı cebinizden ödüyorsunuz yani arbitraj girişiminiz aleyhinize döndü asıl korkunç olan bu değil bir yerlerden bulup buluşturur, bu parayı yine ödersiniz İşin feci kısmı, anaparayı ödeme vakti geldiğinde başlıyor. Hatırlayın bu 2 yıl vadeli bir krediydi Yani 1998’de 1 milyon Doları geri ödemeniz lazım Her şey rayında gitseydi, döviz kuru istikrarlı devam etseydi krediyi verdiğiniz kişi size 25 milyon Baht ödeyecek, o da 1 milyon Dolara karşılık gelecekti Ama şimdi bir devalüasyon gerçekleşti. Eğer kredi verdiğiniz kişileri doğru seçtiyseniz ki o bile yetmeyebilir, ülke bir krizin eşiğinde çünkü 1998’de, 25 milyon Tayland Bahtınızı yine geri alacaksınız ama bu Ama bu para 1 milyon Dolar etmeyecek. Bu miktar 45’e bölünecek. 25’i 45’e bölersek demek ki 25 milyon Baht, artık 556 bin Dolara karşılık geliyor. 556 bin Dolar. Çok fena.Çünkü borcunuz 1 milyon Dolar.Neredeyse 450 bin Dolar açık var Sırf yılda 40 bin Dolar kazanacaksınız diye yaptığınız bu işten, büyük bir darbe yediniz. Çünkü Baht devalüe oldu Bazıları bu durumu erkenden fark etti. Bir sebeple korkan insanlar, ellerindeki Bahtları Dolara çevirdi. Tayland’a eskisi kadar yatırım yapmamaya başladılar. Önceki yıllarda yapılan bazı yatırımların spekülatif birer balon olabileceği düşüncesine kapıldılar Ama her şey ortaya çıktığında fark ettiler ki, bu bir bankacılık krizi olabilirdi çünkü bu ticareti tüm bankalar yapıyordu Tüm resmi bankalar, hatta gayrıresmi finansal kurumlar bile bu işten para kazanıyordu. Bu durum Tayland’ın tüm mali sistemini çökertebilirdi Bu, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanete dönüştü. Çünkü artık yatırımcılar Tayland’da yatırım yapmaktan daha da korkar hale geldi. Daha fazla insan Dolar’a yöneldi Bu da Tayland Merkez Bankası rezervlerinin iyice tükenmesine yol açtı Üstüne üstlük, bankacılık sektörü Tayland vatandaşlarının bile gözünü korkuttu Bankalara gidip mevduatlarını geri istemeye başladılar Kısmi rezerv sisteminin nasıl işlediğini biliyoruz. Bunun adı “bankaya hücum”dur Banka rezervlerindeki para, bu kadar ödemeyi yapmaya yetmez yani bankalar daha asıl darbeyi bile yememişken insanların yaklaşmakta olan tehlikeyi fark etmesi bile bankacılık sisteminin çökmesine yol açabilir. Baht’ınız bol olsun Bir sonraki videoda tekrardan görüşmek üzere arkadaşlar , hoşça kalın