Kısmi Rezerv Bankacılığı Nedir?

Merhaba arkdaşlar ,bu videoda, çok genel hatlarıyla paranın nasıl yaratıldığı üzerinde duracağız. İlerleyen videolarımızda ise teknik konulara daha detaylı olarak değineceğiz. Şimdi başlayalım Serbest piyasa koşullarının geçerli olduğu ülkelerin tümünde bir Merkez Bankası var. Ve bu Merkez Bankası'nın temel görevi de, para basmak ve bastığı parayı sisteme sokmak. Bunu aklımızın bir köşesine yazalım Kurallar ülkeden ülkeye değişebiliyor Bazı ülkelerde Merkez Bankası sözde bağımsız, bazılarında ise devletin kontrolü altında. Merkez Bankası Başkan ve üyelerinin seçiminde de kurallar çeşitlilik gösteriyor. Merkez Bankası para basmaya karar veriyor Parayı banknot olarak basabilir veya elektronik olarak oluşturabilir. Gözümüzde canlandırabilmek için, parayı fiziki olarak bastıklarını düşünelim Diyelim ki bu 3 tane banknotu bastılar Peki bastıkları bu banknotları sisteme nasıl sokacaklar? Şimdi bu soruya dikkat edelim Sonuçta Parayı helikoptere koyup havadan atmıcaklar Bazı durumlarda, Merkez Bankası bastıkları bu parayı direk olarak bankalara kredi şeklinde kullandırabilir Bununla birlikte, genelde Merkez Bankası bastığı bu para ile piyasaya girerek menkul kıymetler satın alır Devlet tahvili gibi son derece sağlam, güvenilir menkul kıymetler satın alarak parayı sirkülasyona sokarlar. Parayı sirkülasyona sokuyorlar, verdikleri para karşılığında bu menkul kıymetleri satın alıyorlar ve Bu menkul kıymetler, tahviller diyelim, Merkez Bankasına gidiyor Daha önceden bu tahvilleri ellerinde tutan kişiler, şimdi bu banknotlara sahipler ve Bu banknotları harcayabilirler, veya götürüp ticari bir bankaya yatırabilirler. Onların tercihi Eğer banknotları harcarlarsa bu sefer banknotların yeni sahipleri gidip paranın bir kısmını ticari bankalara yatırabilirler. Merkez Bankası bu tahvilleri satın aldığında piyasaya verdiği banknotlar, bir şekilde özel bankalara mevduat olarak yatacak. Dilerseniz bunu çizelim , daha gözümüzde canlandırabilmel için çok daha iyi olucağını düşünüyorum . Dilerseniz bunu çizelim Burada ticari bir banka var. Bu banknotlar Artık mevduat olarak burada. Tabi hikaye burada bitmiyor. Bankalar, mevduatların bir kısmını kredi olarak kullandırıyorlar. Kısmi Rezerv Bankacılığı bu gerçekten oldukça enteresan Çünkü bu banka, parasını yatıran kişilerin tümüne paranız bizde güvende, istediğiniz zaman paranızın tümünü çekebilirsiniz diyor. Ancak gerçekte bu banka müşterilerin kendisine yatırdığı paranın az bir kısmını rezerv olarak tutuyor geri kalanını ise kredi olarak kullandırıyor Sistemin çok kırılgan hale gelmemesi için bazı devletler belirli sınırlara kadar mevduat güvencesi de veriyor, ancak bu konuya şimdi girmeyeceğim Bu videoda sadece paranın nasıl yaratıldığı ve kısmi rezerv bankacılığı üzerinde durmak istiyorum Buradaki banka, 'Parasını yatıran müşterilerden bir kısmı gelip parasını geri isterse diye, topladığım mevduatın bir kısmını saklamalıyım geri kalanını kredi olarak kullandırabilirim' diyor , dikkat edelim Müşterilerin tümüne, paralarının tümünü istedikleri anda çekebileceklerini söylemiştim ancak hepsi aynı günde gelip tüm paralarını geri istemeyeceklerdir diye düşünüyorum Ve böylece kredi verilebilir gözüken, sağlam kişilere bu paraları kredi olarak veriyorlar Bankadan kredi kullanan kişiler bu paraları bir süre kullanmayarak bankaya yatırabilirler veya fabrika, araba yada başka bir şey satın almak için hemen kullanabilirler Bu durumda, bu banknotlar bu yeni şeyi satın aldıkları kişinin eline geçicek Arabayı, evi veya her ne ise onu satan kişi, aldığı banknotları götürüp bankaya yatırır. Kredi olarak kullandırılan para da banka sistemine geri yatar. Buradaki bankaya yatmış olsun Bu banka da kendisine yatırılan paraların bir kısmını rezerv olarak saklasın, geri kalanını kredi olarak kullandırsın Bankaların zorunlu rezerv olarak tutması gereken kısım, ülkenin Merkez Bankası tarafından belirlenir. Çoğu bankacılık sisteminde bu oranı kabaca %10 gibi düşünebilirsiniz. Bu örnekte çizmek kolay olsun diye ben oldukça yüksek bir rezerv oranı kullanıyorum. Buradaki banka da bu banknotu rezerv olarak saklasın, bu banknotu da kredi olarak kullandırıyor olsun Tekrar, bu banknot kredi olarak kullandırıldığında bunu kredi olarak alan kişi bankaya yatırabilir veya bu banknotla bir şey satın alabilir yada malı satan kişi bu banknotu götürüp başka bir bankaya yatırabilir Paranın yaratılması ve çarpan etkisi gerçekten ilginç konular olduğu için İlerleyen videolarımızda, konuyu daha detaylı olarak inceleyeceğiz. Burada temel fikir şu Merkez Bankası sadece 3 tane banknot basmış olmasına rağmen, sistemde çok daha fazla para var. Bu bankaya para yatıranların 3 TL'si var , Bu bankanın müşterilerinin 2 TL'si var ve burada da bankanın müşterilerinin de 1 TL'si var. Sadece bu örnekte bile 1,2,3,4,5,6 TL var. Sistemde 6 TL var Bu banknotların tümünün vadesiz hesaplara yatırılmış olduğunu varsayıyoruz Dilerseniz konuyu daha ilginç hale getirelim Buraya para yatıran kişi, parasını kullanabilmesinin tek yolu parayı bankadan geri çekmek değil Ne yapabilir Parasını çek yazarak da kullanabilir. Diyelim ki buradaki paranın sahibi bir tek kişi olsun , bu kişide 1 tane elma satın alması gerektiğini düşünüyor olsun Ve bu elmanın fiyatı da 1 TL olsun. Dilerseniz elmamızı da güzelce çizelim Ve gözümüzde daha iyi canlandırmış olucağız biraz önce söylediğim şeyi Elmayı satın almak için bankaya giderek parasını çekmek zorunda değil dimi? Elmayı satın almak için çek yazabilir. Bu kişinin bankada vadesiz hesabında 3 TL'si var ve elma satın almak için 1 TL'lik çek yazdı Ve bu çeki elma satıcısına verdi Elma satıcısı elindeki çekle artık buradaki 1 TL'lik banknot üzerinde hak sahibi oldu Şimdi elma satıcısı da bu 1 TL'yi çek yazarak kullanabilir. Yazılan çek, para yerine geçiyor.Yani para bankadan çıkmak zorunda bile değil. Bu örneği yaparak, sirkülasyonda olan paranın sadece Merkez Bankası'nın kontrolünde olmadığını göstermek istedim Merkez Bankası para basmaya, açık piyasa işlemleri ile menkul kıymetler satın alarak piyasaya para vermeye veya Tahvil satarak piyasadan para çekmeye karar verebilir ancak Buradaki hareketi de düşünmemiz gerekli Piyasada güven olduğunda, bu hareketin, çarpan etkisinin daha fazla olduğunu gözlemleriz