If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *.kastatic.org ve *.kasandbox.org adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.

Ana içerik

Ortaçağ'a Giriş

Metni yazan: Dr. Nancy Ross
Lindisfarne İncili, solda: Aziz Matthew, portre sayfası (25v); sağda: Aziz Matthew, halı desenli sayfa (26v), c. 700 (Northumbria), 340 x 250 mm (British Library, Cotton MS Nero D IV)
Lindisfarne İncili, solda: Aziz Matthew, portre sayfası (25v); sağda: Aziz Matthew, halı desenli sayfa (26v), c. 700 (Northumbria), 340 x 250 mm (British Library, Cotton MS Nero D IV)

Karanlık Çağ?

Normal bir insanın Orta Çağ'a ilişkin bilgisi veya bildiğini sandıkları, filmlerde veya televizyonda seyrettikleri ile şekillenir. Facebook'ta iyi eğitime sahip bir arkadaş grubuma yaptığım bir ankette, “Ortaçağ'ın” onlara neleri çağrıştırdığını sordum. Gelen cevaplar arasında Monty Python ve Kutsal Kase, Blackadder ve Taşa Saplı Kılış gibi bazı televizyon dizi ve filmlerinin isimleri, ziyafetler, saray aşkları, veba, düellolar ve metal zırhlar vardı.
Eğer bu kişilerin arasında Gülün Adı veya Dünyanın Sütunları gibi filmleri görmüş (veya daha da iyisi, bu kitapları okumuş) birileri olsaydı, sanırım cevaplar arasına katedraller, el yazmaları, feodalizm, rahipler ve keşişler de eklenmiş olurdu.
On dördüncü yüzyılda yaşamış İtalyan bir şair ve bilgin olan Petrarch, Roma İmparatorluğu'nun Çöküşü (476) ile kendi zamanı (1330'lar) arasında geçen süreyi daha sonradan meşhur olacak bir şekilde, Karanlık Çağ olarak adlandırmıştır. Petrarch, ışığa giden yol olan betimlediği klasik öğretinin yokoluş sebebi ile Karanlık çağların entelektüel açıdan karanlık bir dönem olduğunu düşünmüştür. Bu fikrin daha sonradan tarihçiler tarafından ele alınmasıyla Karanlık Çağ terimi yerini Orta Çağ terimine bırakmıştır. Genel bir bakış açısı ile, Orta Çağ'ın, Avrupa'nın, beşinci yüzyıldaki antik dönemi ile klasik öğretinin yeniden doğduğu on beşinci ile on altıncı yüzyıldaki Rönesans'ı arasında geçen süreyi kapsadığını söyleyebiliriz.
Haç şeklindeki kilisenin kuzey kolundaki Gül Pencere, 1235, Chartres Katedrali, Fransa (fotoğraf: Dr. Steven Zucker, CC BY-NC-SA 2.0)
Haç şeklindeki kilisenin kuzey kolundaki Gül Pencere, 1235, Chartres Katedrali, Fransa (fotoğraf: Dr. Steven Zucker, CC BY-NC-SA 2.0)

O Kadar da Karanlık Değilmiş

Orta Çağı, tarihteki entelektüel açıdan çok parlak iki dönemin arasındaki karanlık bir dönem olarak tanımlamak yanlış olur. Orta Çağ cehalet ve geri kalmışlık dönemi değildir, bu dönemi Avrupa'da Hristiyanlığın yayıldığı dönem olarak düşünmek çok daha doğru olur. Hıristiyanlık ve özellikle Latin batıda Katoliklik, antik dünyanın geleneklerini ve öğretisini reddeden yeni bir dünya görüşü getirdi.
Bu dönemde, Roma İmparatorluğu yavaşça pek çok küçük siyasi yapıya bölündü. Günümüzdeki Avrupa ülkelerinin coğrafi sınırlarının çoğu, Orta Çağ'da belirlendi. Bu, üniversitelerin kurulduğu, kanun gücünün tesis edildiği, pek çok dini reform sürecinden geçilen ve turizm endüstrisinin doğduğu bir dönem oldu. Ortaçağ edebiyatının, Canterbury hikayeleri, İlahi Komedya ve Roland'ın Şarkısı gibi pek çok eseri günümüzde de yaygın şekilde okunmakta ve incelenmektedir.
Orta Çağ boyunca görsel sanatlar da, kendi estetik değerlerini oluşturdu ve zenginleşti. Toplumun en zengin ve etkin kişileri, sanatçılara katedraller, kiliseler, heykeller, tablolar, tekstil ürünleri, el yazmaları, mücevherler ve dini seremonilerde kullanılan objeler yaptırdılar. Yaptırılan bu eserlerin çoğu dini temaya sahip olmakla birlikte, Orta Çağ sanatçıları aynı zamanda din dışı konularda da eserler verdiler. Dönemin sanatçılarının pek azının ismi bilinmekle, ve bu sanatçıların işlerine ilişkin dokümantasyonun çok azı günümüze ulaşmış olmakla birlikte, bu sanatçılar arkalarında muazzam bir sanat ve kültür mirası bırakmışlardır.

Bizans

Aynı arkadaş grubuna “Bizans” kelimesinin neleri çağrıştırdığını sorduğumda, pek çoğu cevap vermekte zorlandı. Gelen iyi cevaplar arasında They Might be Giants grubunun “İstanbul (not Constantinople)” şarkısı, haçlı seferleri, vergi kanunları veya tıbbi faturalar gibi çok karmaşık şeyler, Ayasofya, şair Yeats, mozaikler, keşişler ve ikonalar vardı. Orta Çağdaki Batı Avrupa'nın aksine, Bizans İmparatorluğu televizyonda veya filmlerde romantik şekilde ele alınmamıştır.
Bizans İmparatorluğu'nun yaklaşık sınırları, altıncı yüzyılın ortası (alttaki harita © Google'dan alınmıştır)
Bizans İmparatorluğu'nun yaklaşık sınırları, altıncı yüzyılın ortası (alttaki harita © Google'dan alınmıştır)
Ortaçağ'da Roma İmparatorluğu batıda parçalanmıştı ancak Doğu Bizans güçlüdür ve merkezi yönetime sahip siyasi bir birliktir. Bizans İmparatorları ülkeyi 'Yeni Roma' olarak addettikleri Konstantinopolis'ten yönetmektedirler. Konstantinopolis, 1520 yılına kadar dünyanın en büyük kilisesi olan Ayasofya'ya ev sahipliği yapmaktadır ve dönemin sanatsal üretimin en önemli merkezlerinden birisiydi.
Milet şehrinden Isidore ve Tralles şehrinden Anthemius, İmparator Justinian için, Aya Sofya, İstanbul, 532–37, (fotoğraf: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 2.0)
Milet şehrinden Isidore ve Tralles şehrinden Anthemius, İmparator Jüstinyen için, Ayasofya, İstanbul, 532–37, (fotoğraf: Steven Zucker, CC BY-NC-SA 2.0)
Bizans İmparatorluğu'nda görsel tasvirlerin ve bunların yapılmasının sıkıntılı olduğu iki ikonoklazm dönemi (730-787 ve 814-842) yaşanmıştır. İkonoklazm sanatçıların hangi konuları tasvir edebilecekleri ve bu konuları nasıl ele alabilecekleri konusunda sınırlamalar getirerek Bizans sanatında görünür bir değişikliğe yol açmıştır. Bizans Sanatı üç döneme ayrılır. Erken Bizans veya Erken Hristiyan sanatı 250 yılı civarındaki eserlerle başlar ve 842 yılındaki İkonoklazm ile son bulur. Orta Bizans Sanatı, ikonoklazm döneminin sonlanması ile başlar ve Konstantinopolis'in 1204 yılında Haçlı Seferinde yağmalanmasına kadar sürer. Geç Bizans sanatı ise Konstantinopolis'in Haçlılar tarafından yağmalanmasından, şehrin 1453'te
tarafından fethedilmesine kadar olan dönemi kapsar.
Orta Çağ sanatı Batı Avrupa'da daha kısa dönemlere ayrılmıştır. Bu tarih aralıkları, bölgeden bölgeye değişir.
DönemTarih Aralığı
Erken Orta Çağ Sanatı500–800
Karolenj Sanatı780–900
Osmanlı Bizans Sanatı900–1000
Romanesk Sanat1000–1200
Gotik Sanat1200–1400

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

Henüz gönderi yok.
İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.