Yeni Ticaret Şehirlerinin Ortaya Çıkması

Şiirsel bir biçimde "Dünya'daki Cennet" olarak adlandırılan Çin'in liman şehri Hangzhou, dalgalı tepeler ve dağlarla çevrilmiştir. İtalyan kaşif Marco Polo on üçüncü yüzyılın sonlarında orta yaşlı bir insanken şehri ziyaret ettiğinde, şehir muhtemelen insanlarla ve onların yaptıkları değişimlerle kaynıyordu- bir milyondan fazla insan! Hangzhou'nun sakinleri balık ve pirinç bolluğunun ve aynı zamanda Çin'den ihraç edilen malların tadını çıkarıyorlardı. Yabancı tüccarlar şehirde kendi mahallelerine veya bölgelerine sahipti. Marco Polo'nun zamanında Hangzhou'nun etkileyici Büyük Kanal'ı- dünyanın en büyük yapay nehri- çoktan 600 yaşını geçmişti. Yaklaşık 1287 kilometrelik bir alana uzanan Büyük Kanal'ın temel amacı Pekin'e gemiyle tahıl yollamaktı. Kanal Çin'deki farklı bölgelerin iyi beslenmesine ve birbirine bağlı kalmasına yardım etti, bu da ülkenin uluslararası ticarette aktif bir oyuncu olmasına olanak sağladı.

Hangzhou hem Büyük Kanal'ın güney ucunda yer alıyor, hem de Doğu Çin Denizi'nde stratejik bir konumda bulunuyordu. Bu sebeple ticaretin doğal bir merkezi haline gelmişti. Okyanusa ve deniz ticaret yollarına erişimiyle Hangzhou, on üçüncü yüzyılda Song hanedanı tarafından başkent ilan edildi.

Song Hanedanlığının güçlü ekonomisi ve Hangzhou'nun başarısı aynı zamanda ilerledi. Gıda ve malların fazlalığı sayesinde Song hanedanı ve başkenti pirinç, ipek, demir, çelik, barut ve kağıt gibi malları ihraç ederek büyüme sağladı. Hangzhou şehri kendi ürettiği ve çevresinde üretilen malları İpek Yolu'ndaki noktalara ve diğer, uzak ticaret ortaklarına Hint Okyanusu'ndaki ticari ağlar aracılığıyla yolladı. Örneğin, Hangzhou Güney Asya'dan Çin'e baharat getirebiliyordu.

Ticaret yolları üzerindeki stratejik konumundan yararlanan diğer bir şehir de Timbuktu'ydu. Günümüzde Batı Afrika'daki Mali'de bulunan Timbuktu, Nijer Nehri üzerinde konumlanmıştır ve Kuzey Afrika'yı daha güneydeki tropik bölgelerle bağlar.

Timbuktu on üçüncü yüzyıldan on beşinci yüzyılın sonuna kadar Mali İmparatorluğu'nun parçasıydı. Malili yöneticiler bölgelerinden geçen ticareti vergilendirerek imparatorluğun zenginliğini arttırdılar. Bu şehir Kuzey Afrika'daki bilim insanlarının ilgisini çekti çünkü burada öğrenmeye odaklanabilirler ve ekonomik açıdan istikrarlı, huzurlu bir merkezde yaşayabilirlerdi. Malili yöneticiler ilme değer verdikleri için, Müslüman bilim insanlarını misafir edip onlara yemek yiyip konaklayabilecekleri yerler vermişlerdir.

Timbuktu'dan geçen özellikle değerli ticari eşyalar arasında, Sahra'daki tuz yataklarından gelen kaya tuzu ve günümüzde Gana olan güneydeki bölgeden getirilen altın vardı. Köleler de şehirden geçen ticaret yollarında takas edilirdi. Bu insanlar Afrika'nın güney kısımlarından getirilen, büyük ihtimalle Müslüman olmayan kişilerdi. Bu kişiler çoğunlukla Kuzey Afrika'ya satılırlar, ancak bazıları Sahra'daki tuz madenlerinde görevlendirilirdi.

Kuzeyden güneye de mal akışı vardı. Kuzey Afrika atları, silahlar, kitaplar ve pirinç kaplar güneye gitmeden önce Timbuktu'da el değiştirirlerdi. Bütün bu ticaret büyük deve kervanlarıyla mümkün kılınmıştı- sayıları 25.000'i bulan develer Mali ve Kuzey Afrika'yı birbirlerine bağlıyordu.

Tıpkı Hangzhou gibi Timbuktu da gelişip büyüdü; çünkü imparatorluğuyla karşılıklı yarar sağlayan bir ilişkisi vardı. Timbuktu zenginleşince Mali İmparatorluğu ticari malları vergilendirebildi, böylece ekonomide istikrar sağlandı. Buna ek olarak Malili yöneticiler bilim insanlarını şehirde konaklamaları konusunda teşvik etti. Hem ilmin hem ticaretin merkezi olarak Timbuktu Afrika ticari sisteminin nüfuzlu bir parçası ve ilerleyen bir şehir oldu.

Konumundan yararlanan bir diğer şehir, Melaka olarak da bilinen günümüz Malezya'sındaki Malakka'ydı. 1390'larda liman şehri olarak kurulan Malakka, iki büyük su kütlesini birbirine bağlayan dar bir su geçidi olan boğazın bir ucundadır. Şehrin bulunduğu yer dargeçit yani önemli bir ticaret yolunun kolaylıkla kontrol edilebilen bir bölümü olarak bilinir. Malakka Boğazı Çin ve Hindistan arasındaki en kısa rota olduğundan sıkça kullanılan bir ticaret rotasıydı.

Bağımsız bir Müslüman devleti olan Malakka sultanlığı idaresindeki yerel yönetimler su yolunu güvenli tutmak için boğaz boyunca trafiği kontrol ettiler. Malakka yöneticileri boğazın çevresindeki su yollarını izlemek ve korsanları kovalamak için Malakka Boğazı'nın çevresindeki yerlilere-yani Orang Lautlara veya Deniz İnsanlarına para ödemiştir. Orang Lautlar aynı zamanda tüccarlara Malakka şehrine giden yolları göstererek yardımcı olmuştur. Malakka'nın Orang Lautlar ile sürdürdüğü iletişim sayesinde Malakka güvenli bir gezi ve ticaret merkezi haline gelmiştir.

Hangzhou ve Timbuktu'nun yöneticileri gibi Malay yöneticiler de boğazdan geçen malları vergilendirmişlerdir- ancak insanları bölgeden kaçırtacak kadar ağır vergilerden bahsetmiyoruz. Yerel yönetimler şehrin gelişmesine ve malların Çin'den Hindistan'a serbestçe geçmesine olanak sağlayarak güvenlik ile sabit bir gelir arasında iyi bir denge tutturmuşlardır.

Servete, bilgiye ve dünyanın dört bir yanındaki mallara erişim Hnagzhou, Timbuktu ve Malakka gibi yerleri kentleşmeye yönlendirdi. Kentsel alanlar genellikle daha az sağlıklı yaşam alanları olmasına rağmen ticaret şehirleri, gelişen ekonomileri ve iş imkanlarıyla insanları kendilerine çekmiştir. Bu hareketli şehirler kültürlerin, fikirlerin ve teknolojik gelişmelerin paylaşıldığı ve yayıldığı alanlar olmuştur.