Ana içerik
Konu: AP®︎ Dünya Tarihi > Ünite 3
Ders 5: İslam'ın Altın Çağıİslam'ın Altın Çağı
Abbasi halifeleri, MS 762 yılında Bağdat şehrini kurdu. Bu şehir, öğrenmenin ve İslam'ın Altın Çağı olarak bilinen dönemin merkezi haline geldi.
Genel bakış
- Hz. Muhammed'in ölümünden sonra, Arap liderlerine halife adı verildi.
- Halifeler, Abbasi Halifeliği'nin merkezi olarak Bağdat'ı inşa etti.
- Bağdat, Avrupa ile Asya arasında merkezi bir konumda yer alıyor ayrıca ticaret ve fikir alışverişi için önemli bir bölgeydi.
- Bağdat'ta yaşayan bilginler, Yunan metinlerini çevirdi ve bilimsel keşifler yaptı. Bu nedenle, MS yedinci yüzyıldan on üçüncü yüzyıla kadar olan dönem İslam'ın Altın Çağı olarak adlandırılır.
Günümüzde Irak'ta olan, Abbasi Halifeliği'nin başkenti olarak MS 762 yılında kurulan Bağdat'ta, bilgiye oldukça değer veriliyordu. Bilginler, filozoflar, doktorlar ve diğer düşünürler, ticaret ve kültürel gelişimin merkezi olan bu şehirde toplanırdı. Birçoğu akıcı şekilde Yunanca ve Arapça konuşabilen akademisyenler, fikir alışverişine bulundu ve Yunanca metinleri Arapça'ya çevirdiler.
Hz. Muhammed'in ölümünden sonraki başlıca Müslüman liderlere Halife adı veriliyordu. Abbasi Halifeleri'nin Bağdat'ı kurması ve yönetmesi, İslam'ın Altın Çağı olarak bilinir. Bu dönemde bilim büyük bir gelişim göstermiştir.
Abbasi Halifeliği
Hz. Muhammed'in ölümünden ve kısa süreli Râşidîn Halifeliği yönetiminden sonra, Emevi Hanedanı gücü ele geçirdi. Suriye'nin Şam ilinde bulunan Emevi Halifesi, bariz bir şekilde Arap Müslümanları tercih edip, İranlılar gibi Müslüman olmayan Arapları dışladıkları için yerelde baskıya ve direnişe maruz kaldı. Bu zayıflıktan faydalanan Sünni Arap Seffah, MS 750 yılında devrim yaptı. Takipçilerinin de desteğiyle, büyük bir savaşta Emevi ordularını yok etti ve Abbasi Hanedanı'nı kurdu.
Bağdat
Abbasi Hanedanlığı'nın liderleri, günümüzde Irak'ın başkenti olan Bağdat'ı kurdu. Bağdat, imparatorluğun başkenti olarak Şam'ı gölgede bırakacak ve yerine geçecekti. Hem Dicle hem de Fırat nehirlerine yakın olduğundan, büyük bir nüfusu besleyecek besin üretimi için ideal bir bölgeydi.
Abbasiler Bağdat'ı, Emevi Hanedanı hakimiyeti ele geçirmeden önce Perslerin kurduğu yol ağlarını ve ticaret yollarını koruyarak sıfırdan inşa ettiler. Bağdat, stratejik olarak Asya ve Avrupa arasında yer alıyordu. Bu sayede, iki kıta arasında karayoluyla yapılan ticaret için başlıca bölge olmuştu. Bağdat aracılığıyla ticareti yapılan ürünlerden bazıları fildişi, sabun, bal ve elmastı. Bağdat'taki insanlar ipek, cam, çini ve kağıt üretiyor ve ihraç ediyordu. Şehrin merkezi konumu ve canlı ticaret kültürü, fikir alışverişini de mümkün kılıyordu.
Bağdat, bilginler de dahil olmak üzere birçok insanı sınırlarında yaşamaya çekiyordu. Bu yeni inşa edimiş şehirde yaşamanın nasıl bir his olduğunu anlamak için, Arap tarihçi ve biyografi yazarı Yakut el Hamevî'nin onuncu yüzyıl Bağdat'ını anlattığı şu alıntıyı okuyabilirsiniz:
Bağdat şehri, Dicle'nin sağ ve sol kıyılarında on dokuz kilometre çapında iki geniş yarım daire çizmişti. Parklar, bahçeler, villalar, güzel gezi alanları, zengin pazarlar, iyi inşa edilmiş camiiler ve hamamlarla bezeli banliyöler; nehrin iki tarafında geniş bir alana uzanıyordu. Zenginlik zamanlarında, Bağdat'ın nüfusu iki [milyon]u geçmişti! Halifenin sarayı, geniş bir parkın ortasındaydı; yanında, vahşi hayvanların barındırıldığı bir hayvanat bahçesi ve kuşhane bulunuyordu. Saray, bahçelerle donatılmıştı ve muhteşem bitkiler, çiçekler, ağaçlar ve heykellerle çevrelenmiş su depoları ve çeşmelerle süslenmişti. Nehrin bu tarafında büyük soyluların sarayları yer alıyordu. En az yirmi metre genişliğinde devasa caddeler, şehrin bir ucundan diğer ucuna uzanıyor; şehri her birinin bir yönetici ya da denetleyici tarafından kontrol edildiği bloklara ya da çeyreklere bölüyordu. Bu yönetici ve denetleyiciler; şehrin temizliğiyle, sağlıkla ve halkın refahıyla ilgileniyordu.
Onuncu yüzyıl tarihçisi Yakut el Hamevî Kayıp Tarih 60-61
Bilgi arayışı
Abbasi Halifeleri Harun Reşid ve kendisinden sonra gelen oğlu Memun, Bağdat'ta bilime adanmış bir merkez olan Beyt'ül Hikmet'i (Bilgelik Evi) kurdu. 813 ile 833 yılları arasında Memun'un hakimiyeti altında Beyt'ül Hikmet daha fazla kullanılmaya başlandı ve saygınlığı arttı. Memun, ünlü bilginleri Beyt'ül Hikmet'e getirmek için oldukça çaba sarfetti. Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler burada barış içinde iş birliği yaptı ve birlikte çalıştılar.
Çeviri hareketi
Harun Reşid ve Memun gibi halifeler, Yunanca bilimsel çalışmaların resmi olarak Arapça'ya çevrildiği çeviri hareketini doğrudan teşvik etti. Abbasi hükümdarları, Aristo'nun çalışmaları da dahil olmak üzere Yunanca metinleri Arap dünyasına da sunmak istedi. Kapsamlı bir bilgi kütüphanesine sahip olmak ve Yunanistan'ın felsefesini ve bilimini korumak için bu ünlü çalışmaları çevirmeyi hedefliyorlardı. Amaçları felsefe, bilim ve tıp metinlerini çevirmekti. Müslüman Arap bilginlerine ek olarak, Suriyeli Hristiyanlar da Süryanice metinleri Arapçaya çevirdi.
Abbasiler neden bu kadar büyük bir çeviri girişiminde bulundu? Kapsamlı bir bilgi kütüphanesine sahip olma istekleri ve Kur'an'ın öğrenmeyi kutsal görmesine ek olarak, tıbbi bilgiye ihtiyaç duyuyorlardı. Hanedanda yetenekli doktorlara ihtiyaç vardı; bu nedenle erişebildikleri kadar bilgiye erişmek onlar için bir zorunluluktu.
Abbasi Hanedanlığı'nın yazılı bilgiyi bu kadar hızlı yayabilmesinin nedenlerinden biri de Çinliler'den aldıkları, matbaa teknolojisindeki gelişmelerdi. Bazı tarihçiler bu teknolojinin, 751'de Abbasiler ve Tang Hanedanı arasındaki Talas Savaşı'ndan sonra alındığını düşünmektedir. Çinliler kağıt üretme yöntemlerini bir sır olarak saklıyordu; ancak Tang Hanedanı savaşı kaybettiğinde, Abbasiler bilgili kağıt üreticilerini savaş esiri olarak yakaladı ve onları zanaatlarını yapmaya zorladı.
Çin'de kağıt üretimi elitlere özel bir faaliyet olsa da, Araplar kağıt atölyeleri kurarak daha geniş çaplı metin üretmeyi öğrendi ve kitapları daha kolay erişilebilir hâle getirdi. Bunun sonucunda, Avrupalılar da bu kağıt yapımı ve üretimi becerilerini Araplar'dan öğrendiler.
Abbasiler'de görülen gelişmeler
İslam'ın Altın Çağı sırasında, diğer ülkelerdeki bilginler gibi Arap ve Persli bilginler de Abbasi Hanedanlığı döneminde Yunanlar'dan ve diğer medeniyetlerden çevirdikleri bilgilerin üzerine ekleme yapmayı başardı ve kendi alanlarında yeni gelişmeler elde etti. İbn-i Heysem ilk fotoğraf makinesini icat etti ve gözün nasıl gördüğünü açıklamayı başardı. Doktor ve filozof İbn-i Sina, doktorların kanser gibi tehlikeli hastalıkları teşhis etmesine olanak sağlayan El-Kanun fi't-Tıb'ı yazdı. Pers matematikçi Hârizmî, ismi de Arap kökenli olan cebiri icat etti.
Özet
Abbasi Halifeliği döneminde Bağdat'ta yaşayan bilginler; felsefe, astronomi, tıp ve birçok diğer bilim dalına dair Yunanlar'ın ya da başkalarının edindiği bilgilerin korunmasına katkıda bulundu. Bilginin korunmasına ek olarak, bu bilginler alanlarına yeni bakış açıları kazandırdı ve sonunda keşiflerini Avrupa'ya da aktardılar.
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.