Yahudiliğin Gelişimi

Tarihçiler, belirli bir dinin inançlarının objektif olarak doğru ya da yanlış olduğunu belirlemeye çalışmazlar. Bunun yerine, dini inanç ve uygulamaların, insanların eylemlerini ve tarihsel olayları nasıl etkilediği üzerinde dururlar.

Tarihçiler, dinlerin nasıl geliştiği ya da ortaya çıktığını incelerlerken, bağlamsal faktörlerin, belirli dini gelenekleri kabul eden insanların eylem ve inançlarını nasıl şekillendirdiğini anlamaya çalışırlar. Örnek vermek gerekirse, bir tarihçi, Yahudiliğin ortaya çıktığı dönemde, Yakın Doğu'da ne gibi olaylar gerçekleştiğine dair sorular sorabilir. Yahudiler kimlerle etkileşim içindeydi ve bu insanların ne gibi inanışları vardı?

Yahudiler monoteist, başka bir deyişle, yalnızca tek bir tanrıya inanan ve tapan insanlardı. Monoteizm (tek tanrıcılık), antik dönemlerde neredeyse benzersiz olduğu için, Yahudiliğin gelişimi, tarihçiler açısından önemlidir. Antik dönemdeki birçok toplumun politeist, başka bir deyişle, birden fazla tanrıya inanan ve tapan toplumlar olduğunu biliyoruz.

Yahudiler, MÖ on birinci yüzyılın bir döneminden, altıncı yüzylın sonlarına kadar, İsrail ve Yehuda Krallıklarında yaşamışlardır. Bu iki krallığın, yaklaşık olarak MÖ 930 yıllarında ayrıldığı düşünülüyor.

MÖ sekizinci yüzyılın sonları ve altıncı yüzyıl arasında kalan dönemde, Asur İmparatorluğu ve Babil İmparatorluğu sırasıyla bu Yahudi krallıklarını fethetmiştir. İki durumda da, hepsi olmasa da, Yahudiler, İmparatorlukların farklı bölgelerine göç etmeye zorlanmıştır. Babil fethinden sonraki dönem, Babil Sürgünü olarak adlandırılır ve Yahudi öğretinin şekillenmesinde çok önemli bir rol oynamıştır.

Babil İmpaatorluğu Persler tarafından fethedildiğinde, Pers hükümdarı Büyük Küruş, MÖ 539 yılında Yahudilerin evlerine dönmelerine izin vermiştir. Yahudiler bu olayı, Persler tarafından yıkılan Süleyman Mabedi'ni yeniden inşa ederek kutlamışladır. Tarihçiler, MÖ 539'dan, MS 70 yılına kadar geçen dönemi, İkinci Mabet (Tapınak) Dönemi olarak adlandırırlar. Bu dönemde, daha sonradan Tevrat (Yahudilerin tarihi ve dini öğretileri) halini alacak bir sürü yazı yazılmıştır.

Yine bu dönemde, Yahudi tek tanrılı sistemi çok daha net bir şekilde tanımlanmıştır. Yahudi inançlarına göre, Yahudilerin Tanrı'ları ile özel bir anlaşması bulunur. Bu anlaşma, Yahudilerin, Tanrı'nın seçtiği insanlar olduğunu bu sebeple de Yahudilerin yalnızca ona tapacaklarını ve koyduğu kurallara uyacaklarını belirtir. Bu, Yahudi Tanrısı'na ait inancın özel kaynağı kabul edilir.

Bazı tarihçiler, Yahudi tek tanrıcılığının, Yahudilerin Babil Sürgünü döneminde ve diğer Yakın Doğu toplumları ile olan yakın etkleşimleri sırasında tanıştığı Zerdüştlükten etkilendiğini savunurlar. Zerdüştlük, tam anlamıyla tek tanrılı bir din olarak kabul edilemez ancak Tek Bir Varlığın bulunduğu öğretisini içerir. Zerdüştlük, Büyük Kiroş hükümdarlığı sırasında Persler arasında oldukça yaygındı. Büyük Kiroş'un Yahudilerin evlerine dönmelerini sağlayan eylemleri ve Mabedi yeniden inşa etmelerine yardımcı olması, Yahudilerin Zerdüştlüğe dair inançlarını olumlu yönde etkilemiş olabilir.

Bazı tarihçiler, Yahudiliğin, İkinci Mabet Dönemi'nde, Yunan kültürü ve fikirleri olarak kabul edilen Helenizm'den etkilendiğini ileri sürer. Büyük İskender'in, MÖ 330 yıllarında Yakın Doğu'yu fethetmesi, Yahudi düşünürlerin Yunan fikirleri ile tanışmasını sağlamıştır. Bu durum, bazı Yahudilerin Yunan kültürü ve fikirlerini kabul etmemesi sebebiyle, Yahudi toplumunda bir bölünmeye de yol açmıştır.

Yahudi topluluklarının, MÖ ikinci yüzyılda Roma hükümdarlığı altında yaşadıklarını biliyoruz. Bu dönemde, Yahudilerin kendi dini geleneklerini sürdürmelerine izin verilmiştir. Romalılar, Yehud tahtına aday olan iki düşman topluluk arasındaki sivil savaşı bastırmak amacı ile Romalı General Pompey'in bölgeye gelmesi ile Yahudilerin tarihi toprakları olan bu bölgede aktif olmuşlardır.

Yehud kontrol altına alındıktan sonra, Romalılar, her zaman olduğu gibi yerel geleneklerin devamını sağlamışlardır. Buna rağmen, bazı siyasi bağımsızlık hareketleri ve Yehud içerisinde karşıt siyasi görüşler arasında çatışmalar gerçekleşmiştir. Bu durum, hem Romalı hem de Yahudi liderlerin bölge üzerindeki kontrolünü zorlaştırmıştır.

MS 66 ve 70 yılları arasında ve sonrasında 132 ile 135 yılları arasında, Roma yönetimine karşı geniş ölçekli Yahudi ayaklanmaları çıkmıştır. Bar Kochba ayaklanması MS 135 yılında bastırıldıktan sonra, Romalılar Yehud bölgesinin adını Suriye Filistin, Kudüs'ün de Aelia Capitolina olarak değiştirmişlerdir. Bu, Yahudilerin bu bölge ile olan ilişkilerinin görünürde silinmesine yol açmıştır. Bu dönem, büyük Yahudi gruplarının Yehud'u terk ederek imparatorluğun farklı bölgelerine yerleştirilmelerine ve birçoğunun da köleleştirilmesine tanıklık etmiştir.

Bu çatışmalar, Yahudi olmanın ne demek olduğuna ve Roma ile Yahudi tebaası arasında ne gibi bir ilişki olması gerektiğine dair sorular sorulmasına sebep olmuştur. Çatışmalar, Yahudilik ve gelişmekte olan Hristiyanlık dini arasındaki farkları da netleştirmiştir.