Görsel Dil 1: Çizgi

Çizgi, en basit görsel öğedir. Şekil ve figürler oluşturmak için kullanılabileceği gibi hareket, duygu ve diğer unsurları göstermek için de kullanılabilir.

Albrecht Dürer'in Mahşerin Dört Atlısı isimli eserinde, şekilleri belirleyen çizgiler olarak tanımlayabileceğimiz kontür çizgileri, görseldeki tüm elementlerin dış kısımlarını belirlemek için kullanılmış.

Örneğin, atlılardan birinin başındaki şapkanın dış çizgileri için birkaç tane siyah kontür çizgisi kullanılmış. Bu basit yöntem, o kadar etkilidir ki, orada şapka değil de, beyaz bir kağıt üzerinde birkaç siyah çizgi olduğunu hatırlamak son derece zordur.

Çizgilerin, gölgeleme için kullanıldığına da dikkatinizi çekmek istiyoruz. Gölgeleme, bir cismin ışık vuran yüzeyinin zıt yüzeyinde oluşan gölgeler için kullanılır. Şapkayı ele alacak olursak, sık bir biçimde çizilmiş ince çizgiler, şapkanın sol tarafının gölgede olduğu hissini veriyor. Bu sayede şapka üç boyutlu bir form kazanıp, göze daha gerçekçi görünüyor.

Kontür çizgileri, görseldeki tüm figür ve formları çevreleyerek, gölgeleme ve şekillendirme sağlıyor. Ek olarak, arka plandaki yatay çizgilere de değinmek isteriz. Bu çizgiler de gölgeleme amaçlı kullanılmış olsa da, atlıların soldan sağa doğru hızlı bir şekilde hareket ettikleri hissini de veriyor. Hareketi gösteren bu çizgilere, çizgi romanlardan aşina olabilirsiniz ancak bu tür çizgilerin diğer sanat çalışmalarında kullanıldığını da bilmelisiniz.

Dürer'e ait eserdeki çizgileri organik ve inorganik (geometrik) olarak da sınıflandırabiliriz. Organik ve inorganik ile ilgili daha fazla bilgi edinmek için şekil ile ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz. Organik çizgiler, doğada gözlemlediğimiz çizgiler gibi gevşek ve kıvrımlıdır. Dürer'in eserinde, atların yeleleri ve kuyruklarındaki, figürlerin saçlarındaki ve bulutlardaki çizgilerin hepsi organik olarak sınıflandırılabilir. İnorganik çizgiler ise, geometride karşılaştığımız çizgiler gibi, daha düzgün hatta kusursuz derecede dairesel çizgilerdir. Bu görseldeki çizgilerin birçoğu organik ancak arka plandaki yatay çizgilerin inorganik olduklarını söyleyebiliriz.

Sanat eserlerinde, aslında orada olmayan ancak orada oldukları ima edilen çizgilerden de bahsedebiliriz. Bu çizgiler, tam olarak çizgi olarak sınıflandırılamazlar, izleyiciler, zaman zaman noktaları birleştirerek zaman zaman ise orada olduğunu düşünerek bu çizgileri kendi zihinlerinde oluştururlar. Leonardo da Vinci’nin Kayalıklar Meryemi isimli eserinde bu çizgi türüne ait örnekler görebilirsiniz.

Burada, görüş hatları ile bir takım çizgiler oluşturulmuş. Aslında orada olmayan bu çizgiler ile nereye bakmamız gerektiğini ve resimdeki önemli öğelerin neler olduğunu anlayabiliyoruz. Figürlerin bakışlarını takip edin. Kırmızı pelerinli melek doğrudan bize bakıyor ve Yahya Peygamber'in çocuk haline işaret ediyor. Yahya Peygamber, Hz. İsa'ya bakıyor, Hz. İsa'da ona. Meryem'in ise Hz. İsa'ya baktığını ve elinin ona doğru ilerlediğini görüyoruz.

Meleğin bakışını yakalayıp da, resme odaklandığımızda, görüş hatlarını (kimin kime baktığını) yakalayarak bu kutsal figürler arasındaki hareket döngüsününe kilitleniyoruz.