Piaget’nin Bilişsel Gelişim Evreleri

Uzun yıllar önce, insanlar, çocukların küçük yetişkinler olduğuna inanırdı. Çocukların yetişkinlerle aynı şekilde düşündüğünü sanırlardı. Ta ki Piaget diye bir adam çıkana kadar. Piaget, çocuk mantığının aslında bir hayli farklı olduğunu keşfetti. Çocukların, büyürken, dünyayı anlayış biçimlerini bilfiil inşa ettiklerini düşünüyordu. Yani vücutları büyüdükçe, zihinleri de gelişiyordu. Piaget, bu gelişimin farklı evrelerden oluştuğuna inanıyordu. Bu videoda, Piaget’nin dört bilişsel gelişim evresinden bahsedeceğim. İlk evre, 0 ila 2 yaş arasını kapsıyor. Bu dönemde, çocukların “duyusal motor” evresinde olduğu söylenir. Terim iki sözcükten oluşuyor. İlki “duyusal.” Yani duyularla ilgili. Yani çocuk, görme, koku, tat alma, duyma ve dokunma duyularını kullanarak... ...dünyaya dair bilgi topluyor. İki yaşına kadar olan bebeklerin sürekli bir şeylere dokunması... ...bir şeyleri ağzına atması bu yüzden işte. “Motor” kelimesiyse, çok aktif olduklarına işaret ediyor. Duyularını kullanmayı öğrendikçe, vücutlarını hareket ettirmeyi de öğreniyorlar. Bu sayede dünyayı keşfetmeye ve öğrenebildiklerini öğrenmeye başlıyorlar. Bu evrede gelişen en önemli farkındalık, “nesne sürekliliği.” Yani çocuk, görmediği nesnenin aslında hala var olduğunu anlayamıyor. Mesela bir çocuğa oyuncak filan verecek olursanız, Çocuğa güzel bir top verdiniz, diyelim. Eğer topu alıp saklarsanız, çocuk kesinlikle topu aramayacaktır. Çünkü topun hala var olduğunu anlayamaz. İkinci aşamaysa 2 yaş civarında başlıyor ve 6 veya 7 yaşına kadar devam ediyor. Yaşlar konusunda çok net konuşmuyorum, çünkü bunlar sadece genel kabuller. Evrelerin ne zaman başlayıp biteceğine dair katı kurallar yok. Evet. İkinci evre, “işlem öncesi evre.” Burada “işlem”den kasıt, zihinsel işlem. Hayal kurma, eylemleri zihinde tersine çevirme gibi şeyler yani. Bu evrede dikkat edilmesi gereken nokta şu: Çocuklar, taklit ederek oyun oynamaya bu evrede başlıyor. Bir şeyleri temsil etmek için simgeler kullanmaya başlamaları da bu evreye denk geliyor. Belki fark etmişsinizdir: Çocuklar konuşmaya da 2 yaş civarında başlıyor. Sözcüklerin nesneleri simgelediğini öğrendikçe, işlem öncesi evreye hazırlanıyor ve “simge” kavramını anlamaya başlıyorlar. Bu yaş aralığındaki çocuklar çok benmerkezcidir. Ama bu kötü bir şey değil. Sürekli kibirle kendilerini övüp duruyor değiller tabi ki. Sadece, diğer insanların kendilerinden farklı düşünebileceğini kavrayamıyorlar. Mesela beş yaşındaki bir çocukla televizyon izlemeye çalışırsanız... ...çocuk gelip hemen önünüze oturabilir. Televizyonu göremediğinizi anlayamaz çünkü. Kendisi görüyor nasılsa. Ayrıca, mesela, bu evredeki bir çocuk, gözlerini kapatarak sizden saklanmaya çalışabilir. O sizi göremediği için sizin de onu göremediğinizi sanır. 7 yaş civarıyla 11 yaş civarı arasındaysa, çocuk, artık “somut işlemler evresi”ne girmiştir. Tekrar ediyorum: “İşlem”den kasıt, “zihinsel işlem.” Çocuk, artık somut işlemler yapabiliyor. Bu evrede, “korunum” kavramını öğreniyor. Tanıdığınız küçük bir çocuğun gelişiminin hangi evresinde olduğunu öğrenmek için... ...küçük bir test uygulayabilirsiniz. Çok eğlenceli ve basit bir test bu. Birbirinin aynı olan iki bardağa eşit miktarda su doldurun ve bunları çocuğa gösterin. “Hangisinde daha çok su var,” diye sorun. Çocuk, eşit miktarda su olduğunu söyleyecektir. Çocuğun gözü önünde, yani çocuğun göreceği şekilde, bardaklardan birini sığ, yayvan bir bardağa... ...diğeriniyse derin ve dar bir bardağa boşaltın. Çocuğa hemen tekrar sorun: “Hangi bardakta daha çok su var?” Somut işlemler evresine kadarki çocuk, “Derin ve dar bardakta daha çok su var,” diyecektir. Çünkü su seviyesi onda daha yüksek gözüküyor . Ama somut işlemler evresine ulaşan çocuk, bardakların boyutu değişti diye su miktarının değişmeyeceğini anlar. Dolayısıyla görüntü farklı olsa bile her iki bardakta da hala aynı miktarda su olduğunu söyler. Evet, bu da böyle bir test işte. Ayrıca bu evrede, çocuk, matematik hakkında da mantık yürütmeye başlıyor. 8 artı 4’ün 12’ye eşit olduğunu anlayabiliyor. Ve bunun aynı zamanda 12 eksi 4’ün 8 edeceği anlamına geldiğini de kavrıyor. Daha büyük yaştaki çocuklar, yani 12 yaştan büyük çocuklar, Piaget’nin “soyut işlemler dönemi” dediği evreye giriyor. Bu evredeki çocuklar, soyut kavramlarla ilgili mantık yürütebilmeye ve potansiyel eylemlerin sonuçlarını düşünebilmeye başlıyorlar. Olması muhtemel şeyleri de zihinlerinde tartmaya başlıyorlar. Yani Piaget’ye göre, bu aynı zamanda çok karmaşık ahlaki muhakemelerin başladığı evre. Bu yaşlardaki çocuk, artık daha çok bir yetişkin gibi düşünmeye başlıyor. Ve zaman ilerledikçe bu yönde daha da gelişiyor. Sonraki çalışmalar, bu evrelerin birbirinden Piaget’nin düşündüğü kadar keskin hatlarla ayrılmadığını ortaya koydu. Çocuklarda bu yetenekler her zaman mutlak yaş aralıkları içinde gelişmeyebiliyor. Ama ilerleyişleri genellikle öngörülebilir bir şekilde gerçekleşiyor. Piaget sayesinde artık çocukların minyatür yetişkinler olmadığını biliyoruz. Hadi, hadi şimdi gidin, bir çocuk bulun ve hangi evrede olduğunu anlamaya çalışın. Piaget’nin teorilerini test edin yani .