Poussin'in "Aziz Yuhanna Patmos'ta" İsimli Tablosu

Roma, 17. yüzyıl ortalarında yeniden doğmuştu. Pek çok yeni yapının inşa edildiği bu dönemden ilk aklıma gelenlerden birisi il Gesu Kilisesi, bu kilisenin müsrifçe süslenmiş büyük salonları ve görsel ilüzyonlarla dolu olağandışı tavanı. Gerçekten teatraldi. Bu teatral yapıların yükseldiği dönemle tam da aynı zaman sürecinde, burada görmekte olduğumuz Poussin'in resmindeki klasisizmin, sakinliğin, huzurun,rasyonelliğin yan yana var olduğunu hayal etmekte zorlanıyorum. Chicago Sanat Enstitüsü'nde bulunuyoruz. Nicolas Poussin'in 'Aziz Yuhanna Patmos'ta' isimli manzara resmine bakmaktayız. Patmos, Ege denizindeki Yunan adalarından biri. Baktığımız resim, klasik düzende yapılmış ve ölçülü bir gerçekliğe sahip. Resimdeki kişinin Aziz Yuhanna olduğunu, bu Evangelistin sembolü olan kartaldan anlıyoruz. Ön planda Aziz John oturuyor ve Yeni Ahit'in son kitabını yazıyor. 'Vahiy' kitabında zamanın sonundan, İsa'nın ikinci gelişinden bahsediyor, yazdığı sert, zorlu bir konu. Bu zorlu,şiddet içeren konuyu yazarken bulunduğu ortam ise inanılmaz derecede dingin,sakin, huzurlu. Poussin, ideal manzara resminin nasıl olması gerektiğini bulduğu için çok takdir toplayan bir sanatçı, burada da ideal bir peysaj görmekteyiz. Yaptıkları sanat tarihi ve izleyen yüzyıllardaki sanatçılar için çok önemli olacak. Sanatçılar klasik üsluptaki peysajlara geri dönerek inceleyecekler ve yeniden yorumlamaya çalışacaklar. Sanatçının üslubu o kadar etkili oluyor ki, peysajları adeta Fransız Akademisi için standartları oluşturuyor. Ve bu tarz peysaj yapan ressamlar, yani titizlikle, düzene önem vererek, rasyonel şekilde ideal görünen peysajlar üreten ressamlar Poussinistler olarak adlandırılıyorlar. Sanatçı bu resimde neler yapmış inceleyelim. Temel figürü ön plana yerleştirmiş, ancak temel figür manzaraya kıyasla oldukça küçük. Son derece klasik bir pozda oturuyor. Poussin'in bu oturma şeklini, antik Roma'daki nehir tanrılarının tasvirlerinden aldığını düşünülüyor. Kendisi Fransız bir sanatçı olmasına rağmen, hayatının büyük kısmını Roma'da geçirmiş. Aziz Yuhanna figürü ön planda, aydınlık bir alanda. Antik dönem kalıntıları ile çevrelenmiş. Solunda ve sağında kalıntılar var, arka planda da klasik bir tapınağın ve dikilitaşın kalıntılarını görüyoruz. Zamanın geçişini anlatan bir ortamda, ve zamanın sonunu anlatan kitabını yazıyor. Sanatçının peysajı nasıl yapılandırdığını, nasıl oluşturduğunu anlayabilmek için zamanın geçişi kavramı önemli. Aziz Yuhanna çok ön planda, resmin en alt tarafında oturuyor. Gözlerimizi hemen antik tapınağın kalıntılarının yer aldığı orta plana götüremiyoruz. Sanatçı, gözlerimizin izlemesi için başka bir yol oluşturmuş. Zira aşağı gidip geri dönmeye çalışıyoruz, ancak suyu görüyoruz, iki kez suyu görüyoruz, ve ağaçlardan oluşmuş bir perde var. Yani resmi incelemek için bu çok zor bir yöntem. Bunun yerine gözlerimiz sağa doğru gidiyor, geriye doğru giden yolu görüyoruz, ancak bu yol bakışlarımızı yavaşlatıyor ve sanatçının oluşturduğu manzaranın güzelliklerine bakmaya başlıyoruz. Sanatçı manzaranın her noktasında bakmamız için birşeyler sunmuş. Ön planda Aziz Yuhanna ve harabelere, ağaçlarla belirginleşmiş patikaya, orta planda tapınağa ve dikilitaşa, arka planda dağlara, daha geride ise diğer dağlara ve bulutlara bakıyoruz. Manzaranın her noktasında, gözümüzün durup dinlenmesi için bir alan yaratmış. Gördüğümüz manzara, belli bir yere ait değil. Bu manzarayı, ideal formları bir araya getirerek oluşturulan bir kolaj olarak düşünmek mümkün. Estetik değerleri pek çok katmana sahip Roma kültürü tarafından şekillendirilmiş bir sanatçı için bu çok doğal bir yaklaşım. Örneğin burada klasik bir Yunan veya Roma tapınağının harabelerini görüyoruz, ancak hemen yanındaki dikilitaş Mısır uygarlığından. Her ikisi de hüküm sürmüş ve tarihten silinmiş olan iki medeniyete gönderme yapıldığını görüyoruz. Burada harabelerin gösterilmesinin sebebi, Aziz Yuhanna'nın Vahiy kitabında da belirtildiği gibi Hristiyanlığın ebedi olacağının vurgulanması. Burada harabelerin gösterilmesinin sebebi, Peysaj son derece dikkatle ve özenle yapılandırılmış Gördüğümüz her şey düzen içinde. Yapılandırmayı ve geometrinin kullanımını algılayabiliyoruz. Aslında burada gördüğümüz düzen, Aziz Yuhanna'nın yazmakta olduğu kitabın konusu ile tam ters. Düşünürsek, yazmakta olduğu kitap zamanın sonuna, kıyamete ilişkin. Zamanın sonu oldukça sert, zor, karmaşık bir süreç olmalı. Sanatçının antik Yunan'dan Stoacı felsefeyi benimsediğini hatırlatayım, duyguların kontrol altına alınmasının çok önemli olduğuna inanıyor. Hem sanatçı, hem de sanatçının Roma'daki çevresi buna inanıyor. O dönemde Roma'da neler olduğunu da hatırlayalım. Papa, karşı reform kiliselerine yerleştirilmek üzere bu teatral eserleri sipariş ediyor. Poussin de Stoacı felsefeye inanan ve bunun gibi resimler yapan ressamları bir araya getiriyor. Poussin imkansızı başarmış görünüyor. akılcılıktan yola çıkarak şiirsel ve ideal olanı yansıtabilmiş.