If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *.kastatic.org ve *.kasandbox.org adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.

Ana içerik

Kültürel Miras nedir?

Leonardo da Vinci, Mona Lisa, yaklaşık 1503-05, panel üzerine yağlı boya 30-1/4 x 21 inç (Louvre Müzesi)
Leonardo da Vinci, Mona Lisa, c. 1503-05, panel üzerine yağlı boya 30-1/4 x 21 inç (Louvre Müzesi)
Kültürel mirasın önemini sürekli duyarız. Peki kültürel miras nedir? Ve bu kimin mirasıdır? Örneğin, Leonardo da Vinci'nin Mona Lisa'sı kimin ulusal mirasına aittir? Fransa'nın mı, İtalya'nın mı?
Önce, sözcüklerin anlamına bakalım. “Miras” bir mülktür, önceki nesillerden bize geçen bir varlıktır. “Kültürel miras” dediğimizde, para veya mülk değil, kültür, değerler ve geleneklerden bahsediyoruz. Kültürel miras, paylaşılan bir bağ, bir topluluğa ait olma anlamına gelir. Tarihimizi ve kimliğimizi; geçmişle, günümüzle ve gelecekle olan bağımızı temsil eder.

Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras

Kültürel miras dendiğinde akla insan yapımı eserler (tablolar, çizimler, baskılar, mozaikler, heykeller), tarihi anıtlar ve binaların yanı sıra arkeolojik alanlar gelir. Ancak kültürel miras kavramı bundan daha geniştir; yavaş yavaş insan yaratıcılığının ve ifadesinin her türünü yani fotoğrafları, belgeleri, kitapları ve el yazmalarını, aletleri, bireysel nesne ve koleksiyonları kapsayacak şekilde genişlemiştir. Günümüzde toplumlar kendilerini içinde bulundukları tabiatla da tanımladıklarından; kasabalar, su altında kalan şehirler ve doğal çevre de kültürel mirasın birer parçası olarak anılmaktadır.
Kültürel miras yalnızca gördüğümüz ve dokunduğumuz somut nesnelerle sınırlı değildir. Bu mirasın oluşumuna katkı sağlayan soyut unsurlar da vardır: bir toplum içinde nesilden nesile geçen gelenekler, sözlü tarih, performans sanatları, toplumdaki uygulamalar, geleneksel zanaatkarlık, tasvirler, törenler, bilgi birikimi ve yetenekler gibi.
Soyut manada kültürel miras işte bu inanılmaz sayıdaki geleneği kapsar. Birkaç örnek vermek gerekirse: tango, flamenko, dini törenler, karnavallar ve Afrika'daki Aka kabilesinin çok sesli şarkıları gibi müzik ve danslar, şahinle avlanma, Viyana kahve evi kültürü, Azerbaycan halıları ve dokuma geleneği, Çin gölge oyunları, Akdeniz beslenme modeli, Hinduizm'de Vedik tarzı okunan Vedalar, Japon Kabuki tiyatrosu ve daha niceleri...

Kültürel Mirası Korumanın Önemi

Kültürel miras yalnızca kültürel nesnelerden veya geçmişten gelen geleneklerden ibaret değildir. Aynı zamanda bir seçim yapma sürecidir: Kültürel ve siyasi nedenlerle, gelecek nesillere aktarılacak veya aktarılmayacak olan şeyleri sürekli olarak seçen her bir toplumu kendisi yapan bir hafızada tutma ve unutma sürecidir.
Tüm toplumlar dünya kültürüne katkıda bulunur. Bu sebeple tüm kültürel mirası ulusal yasalarla ve uluslararası anlaşmalarla korumak ve saygı göstermek oldukça önemlidir. Eser veya tarihi nesnelerin yasa dışı kaçakçılığı, arkeolojik alanların yağmalanması, tarihi yapı ve heykellerin tahrip edilmesi her ülkenin kültürel mirasına geri döndürülemez zararlar verir. 1954'te kurulan UNESCO (Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü), kültürel mirasın korunması, kültürler arası anlayışın güçlendirilmesi ve uluslararası işbirliğinin öneminin vurgulanması için uluslararası sözleşmeler ortaya koymuştur.
Kültürel varlıkların korunamaması oldukça eski bir problemdir. Konuya dair en çok gündeme gelen meselelerden biri, birey ve toplum menfaatleri arasındaki zorlu ilişki ile özel ve kamusal haklar arasındaki dengedir.
Antik Romalılar, bir sanat eserinin özel mülkiyet dahilinde olsa bile tüm toplum mirasının bir parçası olarak görülebileceğini belirtmişlerdir. Örneğin, belirli bir kişiye ait bir binanın cephesini süsleyen heykeller toplumda ortak bir değere sahip olduğu ve tüm vatandaşlar tarafından görülebilecek açık bir kamusal alanda durduğu için, buradan kaldırılmaları söz konusu değildi.
Lysippos of Sikyon, Apoxyomenos (Scraper), Hellenistic or Roman copy after 4th c. Yunan orijinali, yaklaşık 390-306 B.C.E. (Museo Pio-Clementino, Vaticana)
Lysippos of Sikyon, Apoxyomenos (Scraper), Hellenistic or Roman copy after 4th c. Yunan orijinali, yaklaşık 390-306 B.C.E. (Museo Pio-Clementino, Vaticana)
Romalı yazar Büyük Plinius (MS 23-79), Naturalis Historia (Doğa Tarihi) adlı kitabında, devlet adamı ve general Agrippa'nın, ünlü Yunan heykeltıraş Lysippos'un başyapıtı olan Apoxyomenos'u hamamlarının önüne yerleştirdiğini anlatmaktadır. Heykel “strigil” adı verilen özel bir aletle vücudundan toz, ter ve yağ temizleyen bir sporcuyu betimliyordu. İmparator Tiberius, heykele büyük bir hayranlık duyduğundan eserin halka açık alandan alınarak kendi sarayına taşınmasını emretti ancak Roma halkı bu durum karşısında ayaklanarak Apoxyomenos'un herkesçe görülebildiği bir önceki konumuna getirilmesi için imparatoru zorladı.
Güzel sanatlardan yararlanma ve toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma hakkı, Birleşmiş Milletler'in 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nde yer almaktadır.

Kimin Kültürel Mirası?

“Kültürel miras” dediğimizde genellikle aklımıza tek bir toplum ve bunun üyeleri arasındaki iletişim gelir. Ancak kültürler kesin sınırlarla ayrılamaz. Sanatçılar, yazarlar, bilim insanları, zanaatkarlar ve müzisyenler farklı kültürlerden olsa veya ayrı dönemlerde yaşasalar da birbirlerinden etkilenirler. Paul Gauguin’in resimlerindeki Japon baskı ve resimlerinin etkilerini düşünün; ya da Pablo Picasso'nun işlerindeki Afrika masklarını. Veya Afrika'daki Liberya evlerinde Batı mimarisinin etkileri... Kölelikten kurtulan Afro-Amerikan köleler yurtlarına döndüğünde, Amerika çiftliklerindeki neoklasik malikanelerden esinlenen evler inşa etmişlerdir. Amerikan neoklasik üslübu da Roma ve Yunan mimarisinden etkilenmiş bir Rönesans mimarı olan Andrea Palladio'dan etkilenmiştir.
Paris'teki Louvre Müzesi'nde sergilenen ve 16. yy'da Leonardo da Vinci tarafından resmedilmiş olan Mona Lisa örneğini düşünelim. Modern bakış açısına göre Mona Lisa hangi ülkenin kültürel mirasına aittir?
Mona Lisa'nın fotoğrafını çeken insanlar, fotoğraf: Heather Anne Campbell, (CC BY-NC-ND 2,0) https://www.flickr.com/photos/call-to-adventure/8159509811
Mona Lisa'nın fotoğrafını çeken insanlar, fotoğraf: Heather Anne Campbell (CC BY-NC-ND 2,0)
Leonardo oldukça ünlü bir İtalyan ressamdı, bu yüzden Mona Lisa'nın İtalyan kültür mirası için önemi büyüktür. Leonardo Kral I. François'nın sarayında çalışmak üzere Fransa'ya gittiğinde, beraberinde muhtemelen Mona Lisa'yı da götürdü. 1518'de Kral I. François muhtemelen Mona Lisa'yı satın aldı ve eser kraliyet koleksiyonuna katılmış oldu; eserin Fransız ulusal mirasında nasıl yer aldığı da böylece açıklığa kavuşmuş oluyor. Bu resim dünyadaki en ünlü, en çok ziyaretçi toplayan, hakkında en çok yazılan ve en çok taklidi yapılan eser olarak tanımlanmıştır; yani tüm insanlığın ortak kültürel mirasından bir parçadır.
Önceki nesillerden bize aktarılan kültürel mirasa hepimizin yararı için sahip çıkmalıyız. İçinde bulunduğumuz küreselleşme sürecinde bu miras, kültürel çeşitliliğimizi hatırlamamıza yardımcı olan ve farklı kültürler arasındaki saygı ve diyaloğu geliştiren çok önemli bir unsurdur.
Orijinal metni yazan: Elena Franchi

Ek kaynaklar:

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

Henüz gönderi yok.
İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.