Paleolitik Teknoloji, Kültür ve Sanat

Taş aletler, tarihçilerin Paleolitik çağda yaşayan insanların dünyasını tanımlamak için kullandıkları belki de ilk kültürel eserlerdir. Aslına bakılırsa bazı aletler o kadar önemliydi ki Paleolitik dönemlerin isimleri, aletlerin gelişimi temel alınarak verilmiştir. Alt Paleolitik Çağ, Üst Paleolitik Çağ, Mezolitik Çağ (Orta Taş Çağı) ve Neolitik Çağ (Yeni/Cilalı Taş Çağı)${}^1$‍.

Taş aletler aynı zamanda kültürün gelişimini anlamamıza olanak sağlar. Antropologlara göre Paleolitik çağ insanları büyük ihtimalle avlanmışlar, yiyecek aramışlar ve iş bölümü ile kaynak paylaşımı için toplumsal bir sistem geliştirmişlerdi. Antropologlar, Paleolitik gruplarla modern avcı-toplayıcı gruplar arasında benzerlik kurarak ve grupların avcılık faaliyetlerini tasvir eden mağara resimlerini yorumlayarak bu sonuca ulaşmışlardır.

Yaklaşık 40.000 yıl önce, basit tahta aletlerin yanı sıra dar ağızlı taş bıçaklar, kemik, fil dişi ve geyik boynuzundan yapılmış aletler ortaya çıktı. Günümüzden 20.000 yıl öncesine yakın dönemde bilinen ilk iğneler üretildi. Nihayetinde, günümüzden 17.000 - 8.000 yıl önce insanlar, dikenli zıpkınlar ve mızrak fırlatıcı gibi daha karmaşık aletler ürettiler.

Taştan başka malzemelerden yapılmış aletler muhtemelen yaygın olarak kullanılıyordu fakat bu aletler günümüze ulaşamadıklarından, bilim insanları bu aletleri inceleyememişlerdir. İki doğa yürüyüşçüsü tarafından Ötztal Alpleri'nde bulunan 5.000 yaşındaki Neolitik "Buz Adam" bir istisnadır. Buz Adam; 182 cm uzunlukta bir yay, geyik derisinden bir kılıf, 14 adet ok, geyik boynuzundan yapılmış bir ucu olan ve taş bıçakları bilemeye yarayan bir sopa, tahta kılıfı içinde çakmak taşından küçük bir hançer, bakır bir balta ve bir ilaç çantası gibi taştan ve doğal liflerden yapılmış bir dizi sağlam aletle birlikte bulunmuştur.

Dil, belki de Paleolitik Çağ'ın en önemli yeniliğiydi. Bilim insanları, insanların büyük arazileri katetmiş, yerleşim yerleri kurmuş, aletler üretmiş, ticaret yapmış ve toplumsal hiyararşiler ve kültürler inşa etmiş olmalarından yola çıkarak dilin ilk kullanımı ile ilgili çıkarımlar yapabiliyorlar. Dilin yardımı olmadan bunların hepsi muhtemelen imkansız olurdu.

Arkaik Homo sapiens'in kafatasında yapılan incelemeler, insanların büyük beyinlere sahip olduğunu ve beyinlerinde dil ile ilişkili bölümlerin gelişmiş olduğuna işaret eden girintiler olduğunu ileri sürmektedir. İnsanların dil yeteneğini tam olarak nasıl geliştirdikleri ise önemli bir tartışma konusudur. Ancak tarihi kayıtlara göre dil; kafa yorma, ahlak, maneviyat ve anlamlandırmaya yönelik gelişmiş bir kapasitesi olan ve giderek daha karmaşıklaşan toplumsal yapılar kurulmasına olanak sağlamıştır.

Mağara resimleri ve taşınabilir sanat eserleri, yaratıcılığı ve aynı zamanda grup yapılanmalarına işaret etmektedir. Bunlar bilgi paylaşımının, duyguların ifade edilmesinin ve kültürel bilgilerin sonraki nesillere aktarımının göstergisidir. 35.000 yıl önceki sanat eserleri nadir olsa da sonraki dönemlerde çok sayıda mağara resimleri ve küçük heykeller vardır.

Mağara resimlerinin yanı sıra Paleolitik zamanlara ait taşınabilir figürler de bulunmuştur. Bunların birçoğunda çok iyi biçimde oyulmuş yüz ifadeleri vardır. Diğerlerinde ise günümüz Çek Cumhuriyeti'ndeki Dolni Vestonice'de bulunmuş 25.000 yıllık küçük bir heykelde olduğu gibi cinsel organlar ve kaba etler vurgulamaktadır. Böylesi bir obje, güzel heykelcikler yaratma arzusuna işaret etmesinin yanı sıra, bu gibi objelerin insan doğurganlığıyla ilişkilendirildiğini de göstermektedir.

Paleolitik çağ insanlarının belirli bir dil yeteneği geliştirdiklerinin kanıtı olarak elimizde ne vardır? Paleolitik çağ insanları dil olmadan da hayatta kalabilirler miydi?

Mağara resimleri ve küçük heykeller gibi Paleolitik sanat eserlerinin yapılma amacı sizce neydi?