"Homo Sapiens" ve İlk İnsan Göçleri

Dünya tarihini oluşturan hikayeleri anlatmadan önce, şunu sormakta yarar var: Nereden başlayacağız? Ya da, insanlık olarak hikayemiz nerede başlıyor?

Homo sapiensler, ilk insan benzeri varlıklar olan insansılar (hominid) grubunun bir parçasıdır. Arkeolojik ve antropolojik kanıtlara dayanarak, insansıların 2,5 ila 4 milyon yıl önce Doğu ve Güney Afrika'da diğer primatlardan evrimsel olarak ayrıldığını düşünüyoruz. İnsansı familyası arasında çeşitlilik olmasına rağmen, bipedalizm yani iki ayak üzerinde yürüyebilme yeteneği hepsinde ortaktır.${}^1$‍

Bilim insanlarının, ilk insansıların neden evrildiğine dair birçok teorisi vardır. Bunlardan biri olan kuraklık hipotezi, ilk insansıların kuru iklimlere daha uyumlu olduğunu ve Afrika'nın kurak bozkır bölgeleri genişledikçe evrildiklerini öne sürüyor.

Bozkır hipotezine göre, çevresel değişiklikler ormanların azalmasına ve bozkırların genişlemesine neden olduğu için ağaçta yaşayan ilk insansılar evlerini terk etmiş olabilirler. Bu değişiklikler, bozkır hipotezine göre, insansıları ağaçlara tırmanmak yerine toprak üzerinde yaşamaya ve ayakları üzerinde yürümeye alışmaya itmiş olabilir. ${}^2$‍

İnsansılar evrilmeye ve eşsiz özellikler geliştirmeye devam etti. Beyin kapasiteleri arttı ve yaklaşık 2,3 milyon yıl önce homo habilis olarak bilinen insansılar basit aletler yapmaya ve kullanmaya başladı. 1 milyon yıl kadar önce bazı insansı türleri, özellikle Homo erectus, Afrika'dan Avrasya'ya göç etmeye başladı ve burada ateşi kontrol etmek gibi gelişmeler kaydetti. ${}^3$‍

Önceden birçok insansı türü olmasına rağmen, bugün, bunlardan yalnızca biri hayattadır: Homo sapiens. Neslin tükenmesi, evrimin normal bir parçasıdır ve bilim insanları, diğer insansıların neden hayatta kalamadıklarına dair teoriler kurmaya devam etmektedir. Bazı türlerin hayatta kalma konusunda neden diğerlerinden daha başarısız olduğuna dair elimizde bazı ipuçları var, örneğin yemek bulmak için rekabete girememe, iklim değişiklikleri ve volkanik patlamalar gibi. ${}^4$‍

70.000 ila 100.000 yıl önce, Homo sapiens türü, Afrika kıtasından göç ederek Avrupa ve Asya'ya yerleşmeye başladı. 35.000 ila 65.000 yıl önce teknelerle Avustralya kıtasına vardı.

Kara parçaları ve iklim üzerinde çalışan bilim insanları, Pleistosen (Buzul) Çağı'nda, 13.000 yıldan daha uzun bir süre önce Kuzey Amerika (Alaska) ve Asya'yı bağlayan bir kara köprüsü olduğunu bilirler. Geniş çaplı kabul bulan bir göç teorisine göre, insanlar bu kara köprüsünden geçerek, Güney ve Kuzey Amerika'ya göç etmiştir. ${}^6$‍

Peki atalarımız bunu nasıl başardı ve neden evlerini terk etmeye karar verdiler? Yaklaşık 50.000 yıl önce dilin gelişmesi sayesinde insanlar plan yapabilir, sorun çözebilir ve etkili bir şekilde organize olabilir duruma geldi. İnsanların Afrika kıtasından göç etmelerinin kesin sebebini tam olarak bilemiyoruz, ancak bu durum muhtemelen bölgedeki kaynakların (gıda gibi) tükenmesi ve bu kaynaklar için olan mücadele ile ilişkiliydi. İnsanlar bu endişeleri, dil aracılığıyla iletebildiklerinde ve plan yapabildiklerinde, bölgelerinde karşılaştıkları zor durumları birlikte değerlendirebildiler. Böylece, bu durumların yeni bir yaşam alanı arama riskine değip değmeyeceğini beraberce tartışabildiler.

İnsanlar, Afrika'dan daha soğuk iklimlere göç ettiklerinde, hayvan derilerinden kıyafetler yaptılar ve kendilerini sıcak tutmak için ateşten nasıl faydalanabileceklerini öğrendiler. Genelde tüm kış boyunca ateş yaktılar. Mızrak, yay ve ok gibi gelişmiş silahlar, insanların büyük memelileri öldürmelerine olanak sağladı. İklimlerin değişmesiyle birlikte bu avlanma yöntemleri; mamut, dev kanguru ve mastodon gibi kara memelilerinin soylarının tükenmesine neden oldu. Memeli hayvanlarının sayısının azalması sonucunda avcıların avlayabileceği hayvan sayısı da azaldı.

İnsanlar hayvanları avlamanın ve kendilerini koruma amacıyla öldürmenin yanı sıra, yarı kalıcı yerleşimler inşa ettiklerinde, yeryüzü kaynaklarını kullanmanın da yeni yollarını keşfettiler. İnsanlar göçebe yaşam tarzından yerleşik hayata geçmeye ve orada doğal kaynakları kullanmaya başladılar. Yarı kalıcı yerleşimler, yerleşik toplulukların ve tarımsal uygulamaların gelişmesinin temelini oluşturacaktı. ${}^8$‍

Sizce Homo sapiens neden hayatta kalan tek insan türüdür?

Sizce çevrenin, insan evrimi üzerinde nasıl etkileri vardı? İnsan evriminin çevre üzerinde nasıl etkileri vardı?

İnsan türünün, dünyaya yerleşmesi için hangi becerilere ihtiyaç duyuldu?