Temel Bilgiler: İlişki (Korelasyon) ve Nedensellik

herkese merhaba bugün size orjinali Dilek Üniversitesi'nde felsefe Bölümü'nde yüksek lisans öğrencisi olan Pol Hani tarafından hazırlanan bir ders anlatacağız konumuz ilişkiler yani korelasyon ve Nedensellik Antalya'da yaşayan Meryem ve Can adlı iki lise öğrencisi olduğunu varsayalım Can hava güneşliyken Matematik sınavından hep yüksek not alıyor olsun bir gün hava yine güneşliyken Matematik dersine girmeden önce Can Meryem'e şöyle diyor bugün de sınavdan çok iyi bir not alacağım Çünkü hava güneşli ancak Meryem buna itiraz ediyor Hayır Can hava güneşli olduğu için sınavdan iyi not almayacaksın çok çalıştığın için sınavdan iyi not alacaksın bunun havanın Güneşli olmasıyla bir ilgisi yok ama Meryem ha bu olduğunda Sınavlardan hep iyi not alırım diyor Can Meryem de şöyle yanıt veriyor Evet ama Matematik sınavına girmeden önce hep çok çalışıyorsun ve Antalya'da da zaten hava hep güneşli sınavdan iyi not almanın sebebi havanın Güneşli olması değil Meryem burada haklı Can yanlış düşünüyor Öyle değil mi havanın Güneşli olması Can'ın sınavdan iyi not almasının nedeni değil bu iki olay yani havanın Güneşli olması ve Can'ın sınavdan iyi alması iyi not alması biri diğerinin nedeni olmaksızın sadece aynı anda gerçekleşen iki olay o kadar bir başka değişle iki olay birbiriyle ilişkili olabilir En azından Can için öyle ancak aralarında nedensel bir ilişki yok Bu nedenle de canın düşüncesi yanlış iki olayın ilişkide ol hiç birinin diğerine neden olacağı anlamına gelmez İşte bu videoda ilişki ve Nedensellik ten bahsedeceğiz Şimdi de başka örneklere bakalım Karabaş adlı bir köpeğiniz olsun Karabaş kuyruğunu sallarken havlar üniversitede iyi not alan insanlar Rise de yüksek notlar almıştır burce vitamini alan insanlar grip olduğunda daha çabuk iyileşir bunlara ilişki adı verilir Yani bu olaylar arasında benzer noktalar bulunuyor Örneğin Karabaş kuyruğunu sallarken havlıyor Ancak bu iki olay arasında nedensel bir ilişki olduğunu düşünmemizi gerektirecek bir sebep yok bu olaylar sadece aynı anda gerçekleşiyor Karabaş'ın kuyruğunu sallasa bile avlama the veya kuyruğunu sallamazsa bile havladı pek çok örnek var Ayrıca bu iki olayın sebebi aynı olabilir Örneğin Bunun sebebi sahibi Eve gelince Karabaş'ın heyecanlanması Olabilir Neden o olmadan da iki olayın ilişkili olabileceğini kabul ettiğimize göre Şimdi de bahsi geçen ilişkinin iki türüne bakalım bu pozitif veya negatif ilişki bir sonraki Video da bu ilişki türlerinin Nasıl farklı Nedensellik türleri ile alakalı olacağından bahsedeceğiz ancak şimdilik bu ilişki türlerini ne olduğuna bakalım Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi iki olay çoğu zaman aynı anda gerçekleşiyorsa aralarında pozitif bir ilişki olduğunu söyleyebiliriz bu durumda bir olay olduğunda büyük ihtimalle diğer olayda gerçekleşir ilk örneğimizde Antalya'da havanın Güneşli olmasının canın matematik sınavında başarılı olması ile ilişkili olduğunu görmüştük dikkat edin İlişki derken Nedensellik ten bahsetmiyorum arkadaşlar ancak Diğer yandan bir olay gerçekleşirken başka bir olayın gerçekleşme ihtimali düşükse bu iki olay arasında negatif bir ilişki olduğunu söyleyebiliriz bir kar yağarken hava genellikle Güneşli olmaz bu durumda kar yağmasıyla havanın Güneşli olması arasında negatif bir ilişki bulunur bu pozitif ve negatif ilişkiler genellikle haberlerde karşımıza çıkar Örneğin C vitamini alırsanız grip olduğunuzda daha çabuk iyileşir siniz gibi manşetler pozitif ilişki ifade eder c vitamini almakla C vitamini almayan birine göre klip olunca daha çabuk iyileşmek arasında pozitif bir ilişki vardır Diğer yandan fındık tüketmek kötü kolesterolün yüksek çıkma ihtimalini azaltır gibi ifadeler fındık tüketmekle kötü kolesterol seviyesinin yüksek olması arasında negatif bir ilişki olduğunu gösterir bir eminim buna benzer başlıklar görmüşsünüz veya arkadaşlarınızın şöyle dediğini duymuşsunuzdur Bu harika daha fazla fındık tüketirsem kötü kolesterolün dende kurtulabilirim ya da başka birinin şöyle dediğini duymuş olabilirsiniz Evet bu ikisi birbiriyle il ve aralarında Nedensellik yok bu kişi tabi size biraz fazla bilmiş Hatta Antipatik gelebilir Ancak söylediği şey doğru bunun nedensel bir ilişki olduğuna dair Kanıt ınız Yoksa bu ilişkinin aslında nedensel bir ilişki olduğunu söylemek yanlıştır yani örneğimizde dönecek olursak aralarında nedensel bir ilişki olduğuna dair Kanıt ınız yoksa Fazla fındık tüketmekle kötü kolesterolün düşük çıkması ihtimali azaltma arasında Nedensellik olduğunu söylemek yanlış olacaktır Şimdi de aralarında pozitif bir ilişki olan ancak Nedensellik olmayan iki olaya bakalım bu örnekte de üniversitede yüksek not alanlar lisede yüksek notlar almıştır ifadesini ince yerim burada üniversitedeyken yüksek not almakla lisedeyken yüksek not almak arasında pozitif bir ilişki olduğunu görüyoruz ancak bir kişinin lisede yüksek not almasının her zaman üniversitede yüksek not almasına sebep olacağını söylemek yanlış olur tabii bazı durumlarda bu iki olay arasında Nedensellik bulunabilir Örneğin jalet lise hayatı boyunca hep yüksek not O belki sınıf birincisi olmuş ve bu yüksek notlarını üniversite hayatına taşınmış olabilir yani güçlü akademik birikimi üniversitede de başarılı olmasına sebep olur bu durumda Jale'nin lisedeki başarısıyla üniversitedeki başarısı arasında Nedensellik vardır ancak çoğu zaman üniversitede başarılı olmamıza sebep olan şey lisede elde ettiğimiz başarı değildir insanların üniversitede başarılı olmasının sebebi genellikle üniversitedeyken derslerine çok çalışmalarıdır iki durum arasında benzer bir nokta bulduğumuz bu tip örnekler de nedensel bir ilişki olduğunu iddia etmek ise çoğu zaman yanlıştır bu örnekte de lisedeki başarıyla üniversitedeki başarı arasında pozitif bir ilişki bulunur ancak aralarında Nedensellik yoktur İki olay arasında buna benzer bir ilişki olduğunda Biri diğerine sebep olmuş gibi görünebilir Ancak bu iki olayla ilgili göz ardı ettiğimiz durumlar da olabilir Örneğin üniversitede derslere çok çalışmak üniversitede başarılı olmamıza neden olur yani iki olay arasında pozitif veya negatif bir ilişki var ve birinin diğerine neden olduğunu söylemek yanlış olur Çünkü sonucu böyle olmasının başka bir nedeni olabilir iki olaya ilişkin ortak bir neden de olabilir veya tüm Bunlara sebep olan başka bir neden de olabilir Diğer yandan iki olay arasındaki bu ilişki tamamen tesadüf de olabilir ancak bu açıklama ve diğer sorular için bir sonraki videoyu beklemeniz gerekiyor bir sonraki dersimizde Nedensellik ilişkisinin üzerinde durarak bunun farklı ilişki türleri ile nasıl bağlantılı olduğundan bahsedeceğiz o