If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *.kastatic.org ve *.kasandbox.org adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.

Ana içerik

Genler ve Biyolojik Çeşitlilik

Gen havuzu, biyolojik çeşitliliği nasıl etkiler? Bir popülasyonun içindeki genetik çeşitliliğin, türlerin hayatta kalma ihtimalini nasıl artırdığını inceliyoruz. Orijinal video, Kaliforniya Bilim Akademisi (California Academy of Sciences) tarafından hazırlanmıştır..

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

Henüz gönderi yok.
İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.

Video açıklaması

bu genlerin belli başlı canlı türleri arasında farklılık gösterdiğini biliyoruz bu farklılığı açıkça görebiliriz Çünkü genler Canlıların dış görünüşünü yani fenotipleri belirler ağaçtan yassı su kirpisi ne kadar Farklı canlı türlerinin fenotipleri de birbirinden farklıdır fakat genler yakından ilişkili türler arasında değişiklik gösterebilir tek bir böcek cinsindeki yüzlerce böcek türüne baksanız bile bu türlerin her birinin kendine özgü genetik yapısı olduğunu görürsünüz Ancak bu videoda tek bir türün farklı popülasyonları ya da aynı türden bireyler arasındaki genetik çeşitliliğin nasıl oluştuğundan bahsedeceğiz biz mesela yüzlerce farklı köpek türünü veya sayısız Gül çeşidini düşünün bunların her biri tek bir tür iç ve genetik çeşitliliği yassıdır oturun içindeki her bir bireyi mürettebatla dolu bir gemiye benzetebiliriz kimi mürettebat üyesi dümende Kimisi motorlarla ilgileniyor ve Kimisi de güverteyi temizliyor var Fakat her bir geminin mürettebatı birbirinden farklı gemiler uzaktan aynı görünseler de her mürettebatın kendine özgü farklılıkları var Bu da O gemiye özgü farklılıklar yaratıyor yeminin güzergahından motorların ne kadar iyi çalıştığına ve hatta güverteleri ne kadar temiz olduğuna kadar ince farklılıklar Tüm bu gemilerin büyük bir Filo da bir arada olduğunu düşünün Burası adeta bir iş gücü havuzu her gemide her birinin farklı bir görevi olan bir sürü mürettebat üyesi var bu Aynı bu gemiler gibi her bir organizma kendi içinde genetik yapı bakımından benzersizdir Eğer popülasyondaki tüm bireyleri düşünecek olursak birçok farklı gelin ve O da söz edebiliriz bir popülasyondaki tüm bireylerin taşıdığı genlerin toplamına gel havucu adı verilir belirli bir türün popülasyonunda ki veya türün kendi içindeki genetik bilgi kümesinin tamamından bahsediyoruz burada gen havuzu ne kadar büyükse genç çeşitliliği de o kadar fazladır genetik çeşitlilik t o kadar büyüktür Hatta çevresel değişimler söz konusu olduğunda Zorlu çevre koşulları oluştuğunda o popülasyondaki bazı üyelerin hayatta kalma Hatta gelişme ihtimali de o kadar fazladır Çünkü bazı bireyleri hastalıklara iklim ve çevre koşullarına karşı dirençli kılacak bir takım özelliklerin görülme ihtimali fazladır daha önce doğal seçilimin bu şekilde işlediğini öğrenmiştik yani doğal seçilim dediğimizde güçlü olanın hayatta kaldığı ve seçildiği güçlü özelliklerini sonraki nesillere aktardığı bir düzenin işlediğini biliyoruz şu bu kavramı popülasyonun büyüklüğü ile ilişkilendirilecek siz temelde bir popülasyon ne kadar büyükse o popülasyonda hayatta kalmalarını sağlayacak bazı benzersiz gen kombinasyonlarına sahip bireylerin olma olasılığı da o kadar yüksektir Peki gen havuzu çok daha küçük olduğunda başka bir değişti gen havuzu sıvı olduğunda ne olur Bahşi doğada izole edilmiş küçük bir canlı popülasyonunda bunun örneğini gözlemleyebiliriz bu popülasyondaki bireyler üremek için yakın akraba Üyeleriyle çiftleşme eğiliminde olur Daha doğrusu çok seçenekleri yok o yüzden eş seçimleri de bununla sınırlı böyle bir durumda bireylerin genetik yapısı giderek tek tip bir hale gelir bir daha da kötüsü bu bireylerin genetik bilgilerin de taşıyabilecekleri kusurlar veya sakatlıklar o popülasyonda daha sık görülmeye başlanır Bu da soy iki üreme olarak bilinir araştırmalar yalnızca ekosistemle Ama sen çok sayıdaki türü değil aynı zamanda bu türlerin popülasyonları içindeki çok sayıda birey de korumanın genel olarak biyoçeşitliliği korumak için önemli olduğunu gösteriyor pek çok farklı araştırma tehlike altındaki bir türün nesli tükenmeden önce otur içindeki genetik çeşitlilik de bir düşük gen havuzunda bir azalma olduğunu göstermiştir yani belli bir tür içindeki genetik çeşitliliğin azalması bir sorun olduğuna işaret eder türlerin doğal yaşam alanlarının bozulması popülasyon büyüklüğünde bir azalmaya neden olabilir Ve bunun sonucunda o türün bireyleri arasında soy iki üreme görülmeye başlar bir türün popülasyonu neredeyse yok olacak kadar küçüldüğünde türün genetik bir darboğazdan geçtiği söylenir Amerikan bizonu buna klasik bir örnektir biz 10 popülasyonunda ki düşük biz onların genetik çeşitliliğinin azaltmış ve bu da onları çevresel değişiklikleri ve hastalıklara karşı daha savunmasız hale getirmiştir Tıpkı nesli tükenmekte olan bir her yeri getiremediğimiz gibi o türün nesli tükendiğinde veya benzersiz genetik kombinasyonlar Taşıyan bireyler öldüğünde o bireylerin sahip oldukları genlere Geri getiremeyiz insanlar vahşi yaşam alanlarını işgal ettikçe popülasyonlar ve beraberinde gen havuzu da küçülür bu durum ortaya çıkan Zorlu koşullar ister Doğa kaynaklı ister insan kaynaklı olsun o popülasyonun bu zorlu koşullara yanıt verme seçeneklerinin de azalması anlamına gelir bir ekosistem hizmetlerine dair görüşler genetik çeşitliliği koruma Fikri etrafında toplanır genler tıpta gıda alanında kullandığımız Hatta enerji kaynağı olarak kullandığımız maddelerin üretimini kontrol eder genetik çeşitliliğin korunması vahşi popülasyonlarda yeni maddelerin bulunmasını ve halihazırda sahip olduğumuz faydalı maddeleri de elimizde tuta bilmemizi sağlar tarımsal açıdan önemli türlerdeki genetik çeşitliliğin azalması iki şekilde gerçek Bu ilki yapay Seleksiyon dediğimiz insanların kendileri için işlevsel bulduğu özellikleri barındıran türleri seçmesiyle olur İkincisi ise koca bir ekosistem içerisinde sadece birkaç Türe bağlı bir yaşam sürmemiz den kaynaklanır Örneğin gıda ürünlerimizin yüzde doksanı dünya üzerindeki sayısız bitki türünden sadece yüzü oluşturuyor Bunlarında arasından yalnızca üç farklı besin Mısır pirinç ve buğday insanlar tarafından tüketilen enerjinin yüzde 70'ine yakın bir kısmını oluşturuyor Bunlar tükettiğimiz bitki proteinlerin yüzde ellisini kapsıyor Peki ya temel besin kaynağımız olan bu üç türden biri bir hastalığa maruz kalırsa ve genetik direnç gösteremez seneler olur hiç düşündünüz mü Böylesi bir durumun yaşamımız üzerindeki etkisini Düşünmek bile istemeyiz ve abone ol