Ana içerik

Konu: Kimya Kütüphanesi > Ünite 5

Ders 5: Kimyasal Tepkime Çeşitleri

Moleküler, Tam İyonik, ve Net İyonik Denklemler

Giriş

Çalışkan bir kimya öğrencisi olarak, suda gerçekleşen bir sürü kimyasal tepkimeye şahit olacaksınız hatta daha şimdiden bu tepkimelerin içinde boğulduğunuzu hissediyor da olabilirsiniz! İyonlar içeren bir tepkimenin denklemini farklı ayrıntı düzeylerinde yazabiliriz. Tepkimenin hangi bölümüyle ilgilendiğinize bağlı olarak tepkimenin denklemini, moleküler, tam iyonik ya da net iyonik denklem olarak yazmak mümkündür.

Moleküler, tam iyonik ve net iyonik denklemler

Moleküler denklemlere bazen basitçe dengelenmiş denklem adını da veririz. Moleküler bir denklemdeki iyonik bileşikler ve asitleri, kimyasal formüllerini kullanarak nötr bileşikler halinde gösteririz. Her maddenin hali formülden sonra gelen parantezin içinde belirtilir.

{AgNO}_{3}

NaCl

arasında gerçekleşen tepkimeyi ele alalım.

{AgNO}_{3}

NaCl

'ye ait sulu çözeltiler karıştırıldığında, katı

AgCl

ve sulu

{NaNO}_{3}

elde ederiz. Bu bilgiler ışığında, bu tepkimenin dengelenmiş moleküler denklemini yazabiliriz

{AgNO}_{3} (a q) + NaCl (a q) \to AgCl (s) + {NaNO}_{3} (a q)

Ancak tepkime beherinin içeriğini yakından incelediğimizi hayal edersek, bu içerik içinde

\begin{aligned} t e x t N a C l \end{aligned}

\begin{aligned} t e x t {A g N O}_{3} \end{aligned}

veya

\begin{aligned} t e x t {N a N O}_{3} \end{aligned}

moleküllerini görmeyiz.

\begin{aligned} t e x t N a C l \end{aligned}

\begin{aligned} t e x t {A g N O}_{3} \end{aligned}

\begin{aligned} t e x t {N a N O}_{3} \end{aligned}

çözünür iyonik bileşikler olduğundan, suda bileşen iyonlarına ayrışacaklardır. Örneğin,

\begin{aligned} t e x t N a C l \end{aligned}

'nin her bir molekülü bir

\begin{aligned} t e x t {N a}^{+} \end{aligned}

iyonu ve bir

\begin{aligned} t e x t {C l}^{-} \end{aligned}

iyonuna ayrılacaktır. Bu iyonlar etrafındaki su molekülleriyle iyon-dipol etkileşimleriyle stabilize olurlar.

Çözünürlük kurallarını tam olarak öğrenmemiş olma ihtimalinize karşı (ya da küçük bir hatırlatma isterseniz):

Tüm sodyum, potasyum, amonyak ve nitrat tuzları suda çözünür.
${Ag}^{+}$ ‍, ${Hg}_{2}^{2 +}$ ‍ ya da ${Pb}^{2 +}$ ‍) içerenler haricinde, tüm klorür, bromür ve iyodür tuzları da suda çözünürdür.

Çözünür iyonik bileşikleri, bileşen katyon(lar) ve anyon(lar)a ayırmayı tam olarak bilmiyorsanız, en yaygın çok atomlu iyonları anlatan makalemizi inceleyebilirsiniz.

Sodyum klorür, suda klorür ve sodyum iyonlarına ayrışıyor. Bu iyonlar son derece polar olan su molekülleri ile ayrışıyorlar. IGörsel hakları: "Salts: Figure 1" OpenStax Anatomy and Physiology, CC BY 4.0.

Moleküler formülden yola çıkarak, çözünür iyonik bileşikleri ayrıştıkları iyonları olarak yazarak tam iyonik denklemi elde ederiz:

{Ag}^{+} (a q) + {NO}_{3}^{-} (a q) + {Na}^{+} (a q) + {Cl}^{-} (a q) \to AgCl (s) + {Na}^{+} (a q) + {NO}_{3}^{-} (a q)

AgCl (s)

, suda çözünmediği için bir ürün olan

AgCl (s)

'nin gösterimini değiştirmediğimize dikkatinizi çekmek istiyoruz. Genel bir kural olarak, tam iyonik denklemlerde, çözünür iyonik bileşiklerin, güçlü asitlerin ve güçlü bazların bileşen iyonlarına ayrılabileceklerini söyleyebiliriz. Çözünmez tuzlar ve zayıf asitler ise oldukları gibi bırakılmalıdır.

Tam iyonik denklemimizi yakından incelersek,

{NO}_{3}^{-} (a q)

{Na}^{+} (a q)

'nın tepkime okunun iki tarafında da yer aldıklarını görebiliriz. Tepkimede değişime uğramayan iyonik türlere seyirci iyonlar adı verilir. Aynen matematik denklemlerinde birbirine eşit olan terimleri eşitliğin iki tarafında sadeleştirdiğimiz gibi, denklemin iki tarafında da yer aldıkları için seyirci iyonları da, tam iyonik denklemimizde sadeleştiririz:

{Ag}^{+} (a q) + {NO}_{3}^{-} (a q) + {Na}^{+} (a q) + {Cl}^{-} (a q) \to AgCl (s) + {Na}^{+} (a q) + {NO}_{3}^{-} (a q)

Böylece yalnızca kimyasal tepkimeye katılan türleri içeren net iyonik denklemi elde etmiş oluruz:

{Ag}^{+} (a q) + {Cl}^{-} (a q) \to AgCl (s)

Net iyonik denklem, çözünür

{Ag}^{+}

{Cl}^{-}

iyonlarından, iyonların kaynağı ne olursa olsun, gümüş klorürün üretilebileceğini gösterir. Buna karşılık, tam iyonik denklem, tepkime sırasında çözeltideki tüm iyonları, moleküler denklem ise tepkimede

{Ag}^{+}

{Cl}^{-}

kaynağı olarak kullanılan iyonik bileşikleri de gösterir.

Problem çözme ipucu: Kabul görmüş genel kurallara göre, net iyonik denklemler, mümkün olan en küçük tam sayı değerlere sahip olan stokiyometrik katsayılar ile yazılırlar. Bu da, bazen net iyonik denklemin son halini elde edebilmek için tüm stokiyometrik katsayıları ortak bir bölenle bölmemiz gerektiği anlamına gelir.

Özet

Net iyonik denklemler sadece kimyasal denklemde bulunan kimyasal türleri gösterirken, tam iyonik denklemler seyirci iyonları da gösterir. Belirli bir tepkimeye aiy net iyonik denklemi aşağıdaki adımları kullanarak elde edebiliriz:

Tepkimenin dengelenmiş moleküler denklemi yazın, her maddenin halini de belirtmeyi unutmayın.
Çözünürlük kuralları, güçlü asitler ve güçlü bazlarla ilgili bilginizi kullanarak, moleküler denklemi, hangi bileşiklerin iyonlara ayrıştığını gösteren tam iyonik denklem halinde tekrar yazın.
Ddenklemin iki tarafında da yer alan seyirci iyonları belirleyin ve sadeleştirin.

Özellikler:

Bu makale aşağıdaki makaleden uyarlanmıştır:

"Writing and Balancing Chemical Equations" (Kimyasal Denklemleri Yazma ve Dengeleme), OpenStax Chemistry, CC-BY-NC-SA 4.0

Uyarlanmış makale CC-BY-NC-SA 4,0 lisansıyla lisanslanmıştır.

Ek Kaynaklar:

Kotz, J. C., Treichel, P. M., Townsend, J. R. ve Treichel, D. A. (2015). Net Ionic Equations. In Chemistry and Chemical Reactivity, Instructor's Edition (9. baskı, sayfa 112-114). Stamford, CT: Cengage Learning.

Bunu deneyin!

Sülfürik asit,

\begin{aligned} t e x t H_{2} \\ t e x t {S O}_{4} (a q) \end{aligned}

, sulu çözeltide tamamen

\begin{aligned} t e x t H^{+} \end{aligned}

ile

\begin{aligned} t e x t {S O}_{4}^{2 -} \end{aligned}

'ye ayrılan güçlü bir asittir. Sodyum hidroksit,

\begin{aligned} t e x t N a O H (a q) \end{aligned}

, sulu çözeltide tamamen

\begin{aligned} t e x t {N a}^{+} \end{aligned}

ile

\begin{aligned} t e x t {O H}^{-} \end{aligned}

2ye ayrılan güçlü bir bazdır.

\begin{aligned} t e x t H_{2} \\ t e x t {S O}_{4} (a q) \end{aligned}

ile

\begin{aligned} t e x t N a O H (a q) \end{aligned}

birleştğinde, ürünler su ve çözünür sodyum sülfat,

\begin{aligned} t e x t {N a}_{2} \\ t e x t {S O}_{4} (a q) \end{aligned}

olur. Bu tepkime aşağıdaki moleküler denklemi ile temsil edilir.

H_{2} SO_{4} (a q) + 2 NaOH (a q) \to 2 H_{2} O (l) + Na_{2} SO_{4} (a q)

$\begin{aligned} t e x t H_{2} \\ t e x t {S O}_{4} (a q) \end{aligned}$ ‍ ve $\begin{aligned} t e x t N a O H (a q) \end{aligned}$ ‍ arasında gerçekleşen kimyasal tepkimenin dengelenmiş net iyonik denklemi nedir?

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

Giriş Yap

Sıralama ölçütü:

Henüz gönderi yok.

İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.