If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *.kastatic.org ve *.kasandbox.org adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.

Ana içerik

Güney Yarımküredeki Mevsimler Daha mı Sert Geçer?

Güney Yarımküre'de mevsimler Dünya'nın yörüngesindeki eksen eğikliğinden dolayı mı daha sert? Orijinal video Sal Khan tarafından hazırlanmıştır.

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

Henüz gönderi yok.
İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.

Video açıklaması

Önceki videolarda dünya yörüngesinin Güneşe yakın ve uzak olduğu zamanlardan bahsettik. Bunun Güneşe yakın olduğunu düşünelim, ismine de perihelyon diyelim. Buraya da Güneşten uzak olan, farkı biraz abartıyorum, aphelyonu çizelim, yörüngemizdeki aphelyonu. Güneşten uzaklaştıkça yörüngemiz buna benzer bir şekilde olabilir. İlk videoda da bahsettiğim gibi mevsimler bu durum sonucunda oluşmaz. Önümüzdeki videolarda, oval yörüngenin zaman içinde nasıl değiştiği ile dairesellikten nasıl çıktığı arasındaki farkı göreceğiz. Ama şimdi konumuz bu değil. Güneşe en yakın olduğumuz zaman apheliyonda olduğumuzdan sadece %3 daha yakın oluyoruz. Önceden bahsettiğim gibi mevsimler bunun sonucunda oluşmaz. En fazla ışını Güneşe en yakın olduğumuz zaman alıyoruz. Kuzey Yarım Küre'de kış olduğu zaman ki bu Ocak ayında meydana geliyor yani perihelyonda tam şurada, Aphelyonda ise Güney Yarım küre de kış Temmuz ayında yaşanıyor. Bunları baz aldığımızda ilginç bir soru ortaya çıkıyor. Şöyle gösterirsek, perihelyondaki Ocak'ı, apheliyondaki Temmuz'u bir düşünelim. Şuraya bir yuvarlak çiziyorum ve bir de ekvator yerleştiriyorum. Aynısını buraya da yapıyorum. Dediğimiz gibi Ocak ayında Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi yaşanıyor, o yüzden burayı maviye boyuyorum ve üzerine de "kış" yazıyorum. Temmuz'da ise Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi ya da Güney Yarım Küre'de kış mevsimi yaşanıyor. O yüzden burayı,kış mevsiminin yaşandığı Güney Yarım Küre'yi maviye boyuyorum. Yaz mevsimini de yazı anımsatan turuncu renge boyuyorum. Bu turuncu değil. Evet. Burası ve burası. Yani Ocak'ta Kuzey Yarım Küre'de kış yaşanırken Güney Yarım Küre'de yaz yaşanıyor. Temmuz'da Güney Yarım Küre'de kış mevsimi varken Kuzey Yarım Küre'de yaz yaşanıyor. Tüm bunlar zihnimizde bir soru işareti oluşturuyor: Ocak ayında daha fazla Güneş ışını alıyor olmamız kış mevsimini daha ılık hale getirmez mi? Güzel bir soru. Yani Güneşe yakın olmamız yaz mevsimini daha da sıcak yapmaz mı? Ya da tam tersi. Temmuz ayında Güneşten en uzak olduğumuz zaman yaz mevsimi daha ılık, kış mevsimi de daha soğuk olmaz mı? Sonuçta, bu dönem Güneşten en uzak olduğumuz zaman yani Güneş ışınlarını daha az aldığımız zaman. Bunu düşünmenin birkaç yolu var. Bir, Evet bu doğru. Güneş ışınlarını daha az aldığımız için daha az ısınıyoruz. Ama gerçek şu ki her ne kadar Güney Yarım Küre yaz mevsiminde daha fazla güneş enerjisi alsa da ya da kışın bundan daha az yararlansak da Güney Yarım Küre'nin iklimi öyle aşırılarda değil. Aşırı olmamasının nedeni ise, şuraya bir ekvator çizeyim böylece yarım küreleri görebiliriz, Güney Yarım Küre'de daha fazla su olması. İki yarım küreyi kıyaslayacak olursak Güney Yarım Küre'nin büyük bir kısmı sularla kaplı. Tabi bu bir izdüşüm. Merkatör projeksiyonu. Bu prokeksiyonda kıtaların ve kutupların konuları biraz daha farklı. Örneğin kutuplar gerçekten muazzam büyüklükte gözüküyor haritada ama aslında o kadar da büyük değiller. Buradaki Grönland aslında Güney Amerika'dan büyük değil. Haritayı düzleştirmek için sadece genişletilmiş. Dediğim gibi Güney Yarım Küre'de daha fazla su var en azından bu kesin. Kimya derslerinden hatırlayın, su belli seviyede enerji ve sıcaklığa sahiptir. Sonuç olarak suyun ısınması ve derecesinin değişmesi karaya göre daha kolaydır. Yani su daha fazla enerji emer yada enerji azsa , su ısıda değişikliğe sebep olmadan enerjisini salıverir. Sonuç olarak, suyun iklim üzerinde ılımlı bir etkisi vardır diyebiliriz. Güney Yarım Küre'de yaz, Kuzey Yarım Küre'ye kıyasla daha fazla güneş ışını alsa da su ısıya etki etmeden daha fazla ısıyı emme özelliğiyle derecenin daha ılımlı hale gelmesine neden olur. Genel inanışa göre, Antartika Kuzey Kutup'una göre daha soğuktur. Antartika bir kara parçasının üzerinde yer alır, Kuzey Kutup'u ise Atlantik Okyanusu'nun merkezinde konumlanmıştır. Antartika'nın üzerinde bulunduğu buz tabakasının yüksekliği yaklaşık olarak 2.400 metredir. Dağlara özgü bir yüksekliktir bu. Sonuç olarak Antartika'nın Kuzey Kutbuna göre daha soğuk olmasının sebebi daha yüksek olması ve sudan izole olmasıdır. Kara parçasının üzerinde olması kışın daha da soğuk olacağını gösterir. Bir diğer görüşe göre, yaz boyunca, bütün bunlar gerçekten çok karışıktır ve bu yüzden "evet sebep bu ya da şu" diyemeyiz. Ama tüm bunlar birer hüküm. Eğer mükemmel genişlikte buzdan bir tabakanız varsa, beyaz olduğu için enerjiyi yansıtmanız daha muhtemel olur. Bu karşılaştırmanın sonucunda vardığımız nokta: Bütün Güney Yarım Küre'nin iklimi, Antartika'nın buz gibi olmasına rağmen Kuzey Yarım Küre'nin ikliminden daha sert ve aşırı değildir.