Sismik Dalgaların Kırılması

Bu videoda size kırılmadan kısaca bahsetmek istiyorum. Esas konumuz sismik dalgalar ama konuya daha genel bakarak hızlıdan yavaş ortama yada yavaştan hızlı ortama geçişlerdeki yansımanın nasıl olduğunu anlayarak başlayabiliriz. Aslında bu durumu diğer dalgalarda, mesela ışık dalgalarında da görebilirisiniz. Şimdi diyelim ki burada yavaş bir ortam, burada da hızlı bir ortam var. Yavaş olan sıvı,akıcı bir şey olsun, hızlı olan da katı olsun. Şuraya bir sınır çizelim. Suyun içinden geçen dalga "Pi dalgası" olsun. Bunu sınırı yatay bir şekilde çiziyorum. Dalga buradan başlıyor ve hızlı olan kısma geçiyor. Pi dalgası bu bölümde daha hızlı hareket eder. Bunun sebebi hızlı ortamın daha yoğun olması ve moleküllerin birbirlerine daha hızlı çarpmaları aynı zamanda molekül zincirinin reaksiyonun daha hızlı hareket edebilmesi. Gördüğünüz gibi hiç kırılma, yön değiştirme yok. Tekrar ediyorum dalga yön değiştirdiğinde kırılma meydana gelir. Şöyle göstereyim. Şurada bir sınır var diyelim ve buna çarpan bir dalga, işte bu kırılmadır. Eğer dalga sınırdan geçip biraz eğilirse yani yönü değişirse işte bu bahsettiğimiz kırılmadır. Açıkça görülüyor ki pi dalgasında herhangi bir kırılma meydana gelmedi. Bir araba çizelim dört tekerlekli, bu, arabanın kuşbaşı görünüşü. Bu ortamda yani yavaş ortamda arabanın tekerlekleri yavaş ilerler sanki yolda çamur varmış gibi. Peki araba sınıra geldiğinde ne olur? Sağ öndeki tekerlek daha hızlı gittiği için çekmeyi önce o yaşar. Sol taraftaki tekerlek ise hala çamura saplanmış durumda. Sonuç olarak,arabanın yönü değişir. Aracın yönü bunun gibi bir şekilde olur. Bu durumun aynısı dalga içinde geçerlidir. Pi dalgası sınıra yaklaştığında açısı bunun gibi sapar. Tam tersi de olabilir. Hızlı ortamdan yavaş ortama giden bir dalga var, yine bunu araba şeklinde düşünelim. Şimdi de bu tekerlekler çamurda, o yüzden yavaş hareket ederler. Buradaki tekerlekler ise daha hızlı giderler. Sonuç olarak arabanın yönü değişir, yani bunun gibi bir kırılma yaşanır. Bu genel bir anlatımdı. Şimdi de dünyada dolaşan ses dalgalarını düşünelim. Dünyanın yapısını nasıl anlayabiliriz? Bir dünya çizelim Şurada bir deprem yaşandı diyelim. Buradan çıkan pi dalgaları hiç kırılma olmadan dümdüz bir şekilde dolaşır. Yani depremin meydana geldiği yerden düz bir şekilde dağılırlar. dünyanın derinlerine indikçe birbirini sıkıştıran kayaların olduğunu, bu yüzden de daha çok baskı ve yoğunluk olduğunu biliyoruz. Diyelim ki dünya tek, katı bir maddeden yapılmış, tamamen katı. Şimdi de tam tersini düşünelim. Burada daha az yoğunlukta bir tabaka var. Şuraya çiziyorum. Bu, dünyanın yüzeyi. Şurada da biraz daha yoğun bir tabaka olduğunu düşünelim. Hatta biraz daha yoğun bir 3. tabaka çizelim. Bir tane daha tabaka çizelim, bu da en yoğun olan olsun. Yani şimdi pi dalgası daha hızlı ve yoğun dolaşacak. Diyelim ki pi dalgası şuradan bu açıyla geliyor. Yine bunu bir arabaymış gibi düşünelim. Bu tekerlekler diğer taraftakilere göre daha hızlılar. Bunun sonucunda da araba sola doğru yön değiştirecek. Artık böyle hareket edecek yani artık daha da sola doğru yön değiştirecek. En az yoğunluktan en fazla yoğunluğa gittiğimizde dalgaların kavisli olduğunu göreceksiniz. Bu devamlı olan bir şey. Biraz daha derine gittiğimizde daha da yoğunlaşacaktır. Burada yoğunluk en az seviyede, burada ise en üst seviyede. Peki o zaman kırılma nasıl görülecek? Pi dalgası işte böyle görünür, dışa doğru bir kıvrılma. Bu çok basit bir örnek. Diyelim ki en yoğun olan yer merkez. O zaman pi dalgası nasıl dolaşır? Şurada bir deprem meydana geldi diyelim. Dümdüz aşağıya doğru inen dalgalar yine aynı şekilde hareket ederler. Dar açıdan gelen dalgalar derine gittikçe dışa doğru bir açıyla dağılırlar, şuradaki örnekte de gördüğümüz gibi. Bu açıda böyle olacaktır, diğerleri de böyle devam edeceklerdir. Diğer derslerde şimdi öğrendiklerimizden yararlanacağız. Bu bilgilere dünyanın bileşenlerini anlayabilmek için ihtiyacımız olacak. Hoşçakalın