If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *.kastatic.org ve *.kasandbox.org adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.

Ana içerik

Karada Yaşayan İlk Canlılar

Karada yaşayan ilk canlılar videosu hakkında açıklama: Bu videonun telif hakları Create Commons Attribution ve Share-Alike CC-BY-SA lisansı ile korunmaktadır. Orijinal video Sal Khan tarafından hazırlanmıştır.

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.

Video açıklaması

Kambriyen Patlaması'nı anlattığım videoda, şaşırtıcı bir şekilde hayvanların karada bitkilerden önce kolonileştiğinden bahsetmiştim. Bunu bitkilerden önce gerçekleştirdiler. Bunun ardından biri çok güzel olduğunu düşündüğüm şu soruyu sordu: : "Eğer hayvanlar önce karaya çıktılarsa, ne yiyorlardı? " Dediğim gibi bunun çok güzel bir soru olduğunu düşündüğümden bu videoyu karada ilk yaşayanların kimler olduğuna dair açıklamaya ayıracağım. Burada, sahil kenarındaki alglerin bir fotoğrafı var. Biraz çamurumsu bir halde. Buraya yazalım. Algler. Bu arada ilk fotosentez yapan organizmalar olan siyanobakterler zaman zaman mavi-yeşil algler olarak da adlandırılabiliyor. Ancak onlar aslında bakterilerdir. Algler yalnızca bugünün bitkilerinin yapısını barındırmayan ökaryot hücreli organizmalardır. Buradakine alg dedik ve alglerin karaların kıyılarında kolonileşmesinin tarihini 1,2 milyar yıl öncesi olarak tahmin ediyoruz. Buraya yazalım. 1.2 milyar. Dolayısıyla, karaya ilk çıkan ve hayvanlara veya bitkilere en azından benzeyen şeyi merak ediyorsak ve alglerin bitkilere daha yakın olduklarını göz önüne alırsak ilk karaya çıkanın kim olduğu yarışmasını 1,2 milyar yıl ile algler kazanacaktır. Geçtiğimiz videoda karada önce kolonileştiğini belirttiğim hayvanlar yalnızca karada var olan hayvanlar değildi. Muhtemelen zamanlarının büyük çoğunluğunu yine okyanusta geçiriyorlardı ve arada bir karada, mesela yumurtlamak için bulunuyorlardı. O zamanın şartlarını düşündüğünüzde karanın yumurtlamak için çok iyi bir yer olduğunu görebilirsiniz çünkü karada pek fazla bir şey yoktu, dolayısıyla yırtıcılara karşı korunaklı bir yerdi. İşte bu canlılar, bu resimdeki gibi sümüklüböcek benzeri canlılar olabilir bazılarının bahsettiği gibi örümcek benzeri canlılar da olabilir ancak bu olaylar hep kıyıda oluyor ve canlılar halen hayatlarının büyük çoğunluğunu yine okyanusta geçiriyorlardı. İşte benim bitkilerden önce karada kolonileşen hayvanlardan kastettiğim buydu. Bu olay yaklaşık olarak 530 milyon yıl önce gerçekleşti. Bunu da yazalım. Eğer hayatlarının tamamını karada geçiren ilk yaşayan organizmaları hesaba katarsak bunlar bitkiler olacaktır. Yani hayatlarının bir bölümünü karada geçirenlerin ilkleri hayvanlar tüm hayatlarını karada geçirenlerin ilkleri ise bitkilerdir. Bu resimde gördüğünüz, bizim ilk bitkiler gibi göründüğünü düşündüğümüz bir bitki. Aslında bu bitkilerinin kendilerinden kalan fosillere sahip değiliz ancak elimizde sporlarının fosilleri mevcut. Bu fosillerin en eskileri de, bu bitkilerin 475 milyon yıl önce ortaya çıktıklarını gösteriyor. Bunu da yazalım. 1,2 milyar yıl önce algler var dedik. 530 milyon yıl önce karaya çıkıp zaman geçiren, belki yumurtlayan hayvanlara dair kanıtlarımız var. 475 milyon yıl önce ise gerçekten bitki dediğimiz ve kanıt olarak sporlarının fosillerini kullandığımız canlılar var. Hayatlarının tamamını karada geçiren hayvanların ilk kanıtları, yani elimizdeki en eski fosil, İskoçya'da oldukça yakın bir tarihte, 2004'te keşfedilmiştir. İşte burada bu fosili görüyorsunuz kaşifi bir otobüs şoförüdür ve adı Mike Newman'dır. Hatta bilimciler fosili de bu kişinin adından esinlenerek koydular ve "Pneumodesmus newmani" adını verdiler. Yani newmani kısmını Mike Newman'dan aldılar. İşte bu fosil de 428 milyon yaşındadır. Dediğim gibi bu gerçek bir kara hayvanının en eski fosilidir. Gerçek bir kara hayvanı veya bitkisi derken, hayatlarının tamamını karada geçirenlerden bahsediyorum ve bu konuda hayvanlarla bitkileri karşılaştırırsak, bitkiler kazanır. Ancak hayatlarının bir bölümünü karada geçirenleri kıyaslarsak, bu sefer de hayvanlar kazanacaktır. Hatta algler mi bitkiler mi diye kıyaslarsanız algler kazanır. Dolayısıyla burada alacağınız sonuç çizdiğiniz sınırlara göre değişir. Burada bu ilk fosil, bir çokayaklıya aittir. Örneğin kırkayaklar ve çıyanlar çokayaklılardandır. İşte bu ilk çokayaklılar 428 milyon yıl önce yaşamışlar ve muhtemelen bitkileri, belki diğer çokayaklıları sümüksüleri ve bulabildikleri diğer hayvanları tüketerek hayatta kalmışlardır. Büyük olasılıkla da bu şekilde görünüyorlardı. Umarım bu bahsettiklerim bazı şeyleri açıklığa kavuşturmuştur. Karada oturup bekleyen ve yiyecek bir şeyleri olmayan köpekler vardı gibi bir durum tabii ortada yok. Karada kimin daha önce kolonileştiği, neyi bitki neyi hayvan olarak değerlendirdiğiniz ya da hayatının tamamını mı bir kısmını mı karada geçirdiği gibi aldığınız kıstaslara göre değişen bir durum.