Güneş Sisteminin Boyutu

Önceki videoda galiba son olarak Güneş'in Dünya'ya göre ne kadar büyük olduğunu ve Dünya'nın Güneş'ten ne kadar uzak olduğunu görmüştük. Bilimsel kitaplarda ya da ders kitaplarında gördüğümüz bu grafiklerin çoğu aslında bu işin hakkını vermiyor. Aslında 13-14 cm çapındaki bu Güneş'i gösterdiğimde Dünya'nın 12 metre kadar sağında ya da solundaki bu küçük benek olduğunu ya da 12 metre çapı olan bir yörüngede olması gerektiğini söylemiştim. Yani buradaki şeye baktığınızda bu beneği fark edemezsiniz bile. Bu küçük benek bu 13-14 metrelik yörüngede geziniyor olacaktır. Buradaki Güneş'e bakarsanız, bütün Güneş'i çizmiş olsam, 50 cm'lik bir çapı olacaktır. Yani bu durumda buradaki ölçekle çizilmiş olan Dünya'nın bu kadar yakın olmaması gerekir. 60 -- 70 metre kadar bu tarafta olması gereklidir. Yani düşünürseniz bu boyuttaki bir Güneşi futbol sahasına yerleştirirsek bu küçük Dünya beneği, bu küçücük şey 60 metre uzakta olmalıdır. Yani çok küçük, fark edemezsiniz bile. Bu noktayı görmezsiniz bile. Ve diğer gezegenler daha da uzaktadır, yani diğer tüm gezegenler değil ama mesela Merkür burada sanırım pek çoğumuz bunlara yabancı değiliz ama yine de isimlerini yazalım. Bu Merkür, bu Venüs. Merkür en küçük gezegendir ve kesin olarak bir gezegen olarak kabul edilmektedir. Plüton en küçükleridir ama bazıları bir gezegen mi yoksa cüce bir gezegen mi, güneşsel bir kalıntı mı ya da bunlar gibi bir şey olup olmadığını hala tartışmaktadırlar. Ve burada Venüs'ü görüyoruz ki boyutları Dünya'ya en yakın olandır. Ve burada Mars ve Jüpiter'i görüyoruz. Bunların ne uzaklıklarda olduğunu şimdi algılamaya çalışalım. Eğer bu büyüklükteki Güneşle ilgili benzetmeye geri dönersek Jüpiter Güneş'e Dünya'dan 5 kat daha uzaktır. Yani bu ölçeğe göre hesaplarsak yaklaşık 300 metre uzakta olmalıdır. Eğer büyük bir egzersiz topu ya da basketbol topu büyüklüğünde bir Güneşimiz varsa, benim ekranımda basketbol topundan biraz daha büyük görünüyor o zaman bu ping-pong topundan da küçük şeyi, üç futbol sahası uzağa yerleştirmem gerekir. İşte Jüpiter bu kadar uzaktadır. Ve Satürn bunun iki katı daha uzağındadır. Satürn Dünya'dan 9 kat daha uzaktadır. Bunu biraz açalım. Dünya Güneş'ten kabaca bir astronomik birim uzaklıktadır. Yörünge tam daire şeklinde olmadığı için bu uzaklık tabi ki değişkendir. Jüpiter yaklaşık olarak 5 astronomik birimden biraz daha fazladır, yani Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığından 5 kat daha uzaktır. Satürn yaklaşık olarak 9 astronomik birimdir ya da Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığından 9 kat daha uzaktır. Yani tekrarlıyorum bu 9 futbol sahası eder. Ya da başka bir deyişle bu egzersiz topu büyüklüğündeki Güneşten tam olarak bir kilometre uzaktadır. Bu ping-pong topundan küçük Satürn bir kilometre ötede olmalıdır. Bunu gerçekten üstüne basarak söylemek istiyorum, çünkü bunu bu şekilde asla görselleştiremezsiniz. Bu grafikleri hazırlayanlar Bütün güneş sistemini bir sayfaya sığdırmaya çalıştıklari için grafikleri bu şekilde görüyorsunuz ve bu çizimler sizin gezegenlerin Güneş'e göre.. ne kadar küçük olduğunu ve özellikle de, ne kadar uzak olduğunu algılayabilmenizi engelliyor. Evet, Satürn'den sonra Uranüs ve Neptün'ü görüyorsunuz.Ve belli ki bu arkadaşlar daha da uzakta. Biliyorsunuz ki galaksiler ve evren hakkında konuşmak kolay ama ben bunun gerçekten anlaşılmasını istiyorum. Şimdi zaten oldukça büyük ölçeklerden bahsediyoruz.Anlaşılması, algılanması kolay ölçekler değil bunlar. Hatırlarsanız bir jet uçağıyla Dünya'dan Güneş'e gitmek 17 yıl sürüyordu. Bunu 5 ile çarpın, Jüpiter'den Güneş'e gitmek 100 yıl kadar sürecektir. Satürn'den Güneş'e gitmek 200 yıl sürecektir. Yani Abraham Lincoln'ü bir jete bindirseniz ve Satürn'den yola çıkmış olsa hala Güneş'e ulaşamamış olurdu. Demek istiyorum ki bunlar gerçekten ama gerçekten büyük mesafeler. Ama henüz Güneş Sistemi'yle işimiz bitmedi. Yine bir ölçek üzerinden düşünürsek, Güneş burada ve her bir gezegenin yörüngesi buradakinden daha dardır. Ama bu yörüngeleri sadece çizmişler ama bu ölçekli bir çizimde gezegenleri göremezsiniz bile. Ama burası bir astronomik birim. Güneş'le Dünya arasındaki mesafe. Ve işte Mars ve asteroid kuşağı. Bu kuşak içinde bile oldukça büyük şeyler var. Bu kuşak içinde bir çeşit cüce gezegenler olduğu varsayılıyor. Burada Ceres Güneş Sistemindeki en büyük asteroid gibi şeyleri görmeniz mümkün. Burada da Jüpiter'i görüyorsunuz.. Bir kez daha söylüyorum bir jetle Jüpiter'den Güneş'e gitmek 100 yıl alıyor. Buradaki bütün kutuyu düşünseniz bile ki oldukça büyük bir mesafeden bahsediyoruz. Kabaca astronomik 5 birim kadar. Işık ışınının Güneş'ten Jüpiter'e gelmesi 40 dakika sürüyor. Yani bu oldukça büyük bir mesafe. Ancak bu büyük mesafe bile şuradaki küçük kutunun içine sığabiliyor ve bunu yapabilmek için diğer gezegenlerin yörüngelerini de göz önünde bulundurmanız gerekiyor. Ve bu ölçekte Dünya, Venüs, Merkür ve Mars'ın yörüngeleri birbirine oldukça yakın görünüyor. Onları Güneş'ten ayıramıyorsunuz bile. Çok yakın görünüyorlar. Bu ölçekte baktığınızda neredeyse Güneş'in bir parçası gibi görünüyorlar. Sonrasında dış gezegenler geliyor; Satürn, Uranüs ve Neptün ve ardından Kuiper Kuşağı geliyor. Burada daha çok asteroit var ama bunlar daha çok donmuş gibi. Yani biliyorsunuz buz dediğimizde her zaman suyun donmuş hali olan buz aklımıza gelir ama buralar oldukça soğuktur ve görece daha karanlıktır çünkü Güneş'ten oldukça uzaktayız. Bu şeyler normalde gazdır. Ama o bölgede kendi katı şekillerini barındırırlar. Yani bunlar sadece taşımsı elementler değildir. Ayrıca metan gazı gibi, donmuş metan gazı gibi, gaz olarak kabul edilebilecek şeylerdir. Ancak bu noktada bile sona gelmedik. Daha Güneş Sistemi'nin dışına bile çıkmadık. Aslında yine üzerinde çalıştığımız ölçek üzerinden düşünelim. Ve elimizde Voyager Programı'ndan bir çizim var. Voyager Programı yani Voyager 1 ve 2. Aslında Voyager 2 bir ay kadar erken fırlatıldı. Voyager 1 daha hızlı hareket ediyordu çünkü. Ben doğduktan bir sene sonra fırlatıldılar. Ve şu anki vektörel hızları Voyager 1'in ne kadar hızlı olduğuyla ilgili bir fikir verecektir. Voyager 1 şu anda saatte 61.000 km ile yol almakta. 61.000 km bölü saat. Yani bu da saniyede 17 km kadar bir hız demek. Yani her saniyede küçük bir şehir boyu kadar yol alıyor. Oldukça hızlı, en azından benim aklımın alamadığı bir vektörel hız bu. Bu şey kabaca bu kadar hızlı hareket etmekte.Yani biliyorsunuz gezegenler arasında geziyor. Ve yörüngelere girdiğinde ivme kazanıyor. Ama çoğu zaman oldukça hızlı yol alıyor. Yani bu oldukça fazla ve akıl almaz bir hızda ve bunu 1977 yılından beri sürdürüyor. Yani tüm hayatımız boyunca, biz uyurken bile. Yemek yerken, ben ilkokuldayken, Bu arkadaş Güneş Sistemi'nde inanılmaz bir hızla roket hızıyla gidiyordu. Vektörel hızı değişti ama özellikle gezegenlerden uzaklaştığında kabaca bu vektörel hıza ulaşıyor. Yani roket hızıyla geziyor ve işte bu kadar uzağa kadar gitti. Yaklaşık 115 ya da 116 astronomik birim. Algılamaya çalışırsak, bunun iki farklı düşünme şekli var, biri "Off bu gerçekten çok uzak." Bu birinci algılama şekli. Çünkü bu ölçekte bile Dünya'nın yörüngesini göremezsiniz. Yani görünüyor ki bu gerçekten ama gerçekten çok uzak bir mesafe. 116 astronomik birimin ne kadar uzak olduğunu anlatabilmek için şöyle diyelim; Eğer 2000 sene önce Hz. İsa'yı uçağa bindirseydik aslında görsellik sağlayabilmek için İsa'yı buraya kesip yapıştıracağım. Ama ancak bu istikamette saatte 1000 km ile giden bir jete binseydi, Voyager'ın istikametinde, Voyager ve İsa şu anda aynı yerde olurlardı. Yani bu gerçekten, ama gerçekten çok çok büyük bir mesafe. Ama aynı zamanda her ne kadar büyük bir mesafe olsa da özellikle bahsettiğimiz her şeye kıyasla Güneş Sistemi dışındaki alanlara kıyasla hala oldukça küçük bir ölçekten bahsediyoruz. Yani Voyager bu kadar uzakta ve algılanabilir bir ölçekte bu kutunun içine yerleştirilebilir ve bu kutuya baktığınızda Voyager sadece bu kadar gidebilmiş. Bu inanılmaz vektörel hızda 30 -- 33 yıl boyunca yol almasının ardından sadece bu kadar gidebilmiş. Peki diğer şeylerle ilgili fikir vermesi için; Mesela Sedna dış Güneş Sistemi'nde oldukça büyük boyuttaki bir cisim. Güneş Sistemi içinde bildiğimiz en uzak cisimlerden biri. Ve alışılmadık bir yörüngeye sahip. Görece yakın demek istemiyorum ama bu makul olmayan bir uzaklık değil ama yine de Güneş'ten oldukça uzak. Eğer buradaki bütün kutuya bakacak olursak Sedna'nın yörüngesi bile buraya sığdırılabilir. Buradaki şemada görmeniz mümkün değil tıpkı bir benek gibi. Voyager 33 yılda saatte 61.000 km ile aldığı yolu bu mesafede fark edemezsiniz bile. Ve bu fark edilemeyecek uzaklıkta bile hala Güneş'in etki alanındayız. Yerçekimi hala Güneşin çekimi, hala nesneleri çekmekte. Ve burada, biz buna Oort Bulutu diyoruz, burada kuyruklu yıldızlar oluşmakta. Bu bir takım donmuş gazler ve buz parçacıkları gibi bir şeydir. Güneş Sistemi'nin dış bölümlerine geliyoruz şimdi. Buradaki mesafe yaklaşık 50.000 astronomik birimdir. Işık Yılı terimiyle ilgili bir sürü şey duymuşsunuzdur. Işık yılı yaklaşık 63.000 astronomik birimdir. Yani eğer Güneş'ten bir ışık yılı uzağa giderseniz Oort Bulutuna ulaşırsınız, Oort Bulutu olduğu varsayılan yere. Yine bir ölçek tanımlamak gerekirse, biliyorsunuz çoğu gezegenin yörüngesi hemen hemen aynı düzlemdedir, ama buradaki gezegen yörüngeleri... Bir kez daha söylüyorum, bu çizgiler oldukça kalın çizilmiş! Gözünüzün görebileceği en ince haliyle çizilmiş ama yine de çok kalın. Ve Kuiper kuşağına kadar uzanıyorlar, belli başlı gezegenlerin de ardına.Bu Plüton'un yörüngesi. Tüm bu çizimler tam olarak buraya sığabiliyor. Zar zor görüyorsunuz. Tüm bu çizim, bunun içinde sadece bir nokta. Ve sonrasında çevrelerinde Oort bulutunu görüyorsunuz. Bu bizim var olduğunu düşündüğümüz daha yuvarlak bir bulut kümesi. Açıkçası bu mesafedeki cisimleri gözlemlemek oldukça zor. Umuyorum tüm bunlar sayesinde Güneş Sistemi'nin boyutlarını algılayabilmeye başlamışsınızdır. Ve esas aklınızı kaçırmanıza sebep olacak şey ki şu ana kadar olan anlattıklarımdan dolayı aklınızı kaçırmadıysanız. Tüm bu anlattıklarım bir sonraki videoda küçük bir benek gibi görünmeye başlayacak.