Ana içerik
Konu: Sağlık ve Tıp > Ünite 7
Ders 1: AnemiAnemi Nedir? Kansızlık Hastalığının Kısa Bir Özeti
Anemi nedir?
Kansızlık olarak da bilinen anemi rahatsızlığı, kanımızda kırmızı kan hücrelerinin (KKH/Eritrositler) veya hemoglobin proteininin (Hgb) olması gerekenden daha az bulunması anlamına gelir. Ayrıca hematokrit seviyesinin kanınızda düşük olduğu anlamına da gelebilir. Hatırlarsanız, alyuvarların her biri hemoglobin ile doludur ve hemoglobin de oksijeni akciğerlerden hücrelere taşıyan proteindir. Hematokrit ise alyuvarların kandaki (plazmadaki) diğer bileşenlere oranıdır.
Aşağıdaki görselde erkekler (solda) ve kadınlardaki (sağda) normal kabul edilen alyuvar, hemoglobin ve hematokrit seviyeleri verilmiştir. Normal değerlerin bir aralık olarak verildiğini; yaşa, rakıma ve farklı faktörlere göre değişkenlik gösterebileceğini unutmayın. Bu aralıkta belirtilen değerlerden daha düşük çıkan laboratuvar sonuçları, bir kişinin anemisi olduğunu gösterir.
| Erkek | Kadın | ||
|---|---|---|---|
| Kırmızı Kan Hücreleri (RBC) | 4,7 to 6,1 milyon hücre/mcL | 4,2 to 5,4 milyon hücre/mcL | |
| Hemoglobin (Hgb) | 13,8 to 18,0 g/dL (8,6 to 11,2 mmol/L) | 12,1 to 15,1 g/dL (7,5 to 9,4 mmol/L) | |
| Hematokrit (Hct) | 42 - 52% | 37 - 46% |
Şimdi bir dakikanızı ayırın ve kadın-erkek ortalaması olarak kabul edilen 5 milyon alyuvarın (kırmızı kan hücresinin) tek bir mikrolitre (mcL) (mililitrenin 1/1000'i) içinde sıkıştırıldığını düşünün. Bu kadar fazla alyuvarı böyle küçük bir alanda düşünmek zor olabilir. Peki ya 2 mikrolitre kan alsaydık ne olurdu? Bu kadar kanın içinde kaç tane alyuvar olurdu?
Kanın içinde ne var?
Bir alyuvarı, hemoglobin molekülleri içeren bir kutu olarak düşünebilirsiniz. Her bir hemoglobin molekülünün "hem" ve "globin" olarak adlandırılan iki parçası bulunur. Globin tıpkı bir evin harç ve tuğlası gibi yapısal bir proteindir; yapıyı sağlar. Hem, globin proteininin içinde, merkezindeki tek bir demir atomunu tutan bir disktir. Aslında demir, oksijenin bulunduğu yerde kanın rengini kırmızı kılan şeydir; tıpkı demirin oksijenin varlığında paslanması (aynı zamanda kırmızı olması) gibi düşünebilirsiniz. Her "hem" bir oksijen molekülüne bağlanabilir ve her "globin" tam olarak 4 "hem" tutabilir.
Bu durum, her bir kırmızı kan hücresinde, bir hemoglobin molekülünün 4 oksijen tuttuğu ve 250 milyon hemoglobin molekülünün bulunabileceği anlamına gelir.
Bu çok fazla oksijen anlamına gelir! Yeterli kırmızı kan hücresi ve/veya hemoglobine sahip değilseniz, vücudunuz oksijeni etkili bir şekilde taşıyamaz. Kısa bir hatırlatma için Anemi nedir? videosuna göz atabilirsiniz.
Anemi belirtileri nelerdir?
Anemi, vücudunuzda oksijeni etkili bir şekilde taşımak için yeterince alyuvar ve/veya hemoglobine sahip olmadığınız anlamına gelir; hastalıkla ilgili tüm belirtiler bu problemle ilgilidir. Oksijen beyine, kaslara ve cilde etkili bir şekilde ulaşmaz; bu da yorgunluk, konsantrasyon ve dikkat azalması, zayıflık ve solgun cilt (solgunluk da denir) gibi bazı sık rastlanan belirtilere sebep olur. Bu belirtiler tüm anemi çeşitlerinde görülen belirtilerdir.
Öte yandan, bazı belirtiler aneminin altında yatan nedenle çok yakından ilişkilidir:
- Hemolitik anemiler kırmızı kan hücrelerinin (alyuvarların) zamanından önce yıkıma uğratıldığı bir grup hastalığa verilen isimdir. Kırmızı kan hücreleri içindeki hemoglobin parçalandığında, proteinin hem adı verilen merkez halkaları, bilirubine dönüştürülür. Genellikle idrar/dışkı yoluyla bilirubinden kurtuluruz, fakat bu madde, vücudumuzdan kolayca atamayacağımız kadar çoğalırsa, o zaman vücutta birikebilir ve cildin sararmasına (başka bir deyişle sarılık hastalığına) neden olur.
- Demir eksikliği anemisi olan hastalarda vücut, hemoglobini etkin bir şekilde oluşturamaz, çünkü her bir "hem" içinde bir miktar demir bulunur. Demir eksikliği olan hastalar bazen toprak, kum veya buz gibi şeyleri yemek için garip dürtüler edinirler.
- Hamile kadınlarda kan hacmi arttıkça kan seyrelir, ancak kırmızı kan hücrelerinin sayısı aynı kalır. Bu durumda "dilüsyonel anemi" oluşumu yaygındır ve artmış kan hacmi kalp çarpıntısına (kalbin bir atımını atladığı hissine) neden olabilir.
- Orak hücreli anemi oluştuğu takdirde hastalar şekli bozulmuş ve kan damarları boyunca düzgün bir şekilde ilerlemeyen kırmızı kan hücrelerine (alyuvarlara) sahip olurlar. Bu kırmızı kan hücreleri kan damarlarını tıkadığında, kemiklerde veya göğüste şiddetli ağrılara neden olabilir.
Aneminin nedeni nedir?
Anemiye yol açabilecek birçok hastalık ve farklı medikal durumdan bahsedilebilir. Bu hastalıklar, kanda çok az sayıda kırmızı kan hücresine (KKH) sahip olmayla ilişkilendirilebilecek dört ana grupta toplanabilir.
| Nedenler | Hastalıklar |
|---|---|
| Kırmızı kan hücrelerinin üretiminin azalması | aplastik anemi, folik asit eksikliği, demir eksikliği kaynaklı anemi, böbrek rahatsızlıkları, lösemi ve miyelodisplastik sendromu, talasemi, pernisiyöz anemi (B12 eksikliği), kronik hastalıklar (e.g. HIV, Crohn hastalığı, vb...) |
| Kırmızı kan hücrelerinin yıkımının artması | glikoz-6-fosfat dehidrojenaz eksikliği, hemolitik anemi, orak hücreli anemi, vücudun kan nakline gösterdiği reaksiyon |
| Kırmızı kan hücrelerinin azalması (kanama) | gastrointestinal ülserler, ağır sakatlıklar veya ameliyat, adet görme |
| Kırmızı kan hücrelerinin seyrelmesi (sıvı miktarının artması) | hamilelik |
Anemi olma olasılığı nedir?
Anemi, 1,6 milyar insanı (her 4 kişiden 1'ini) etkileyen en yaygın kan hastalığıdır. Bu hastalık için küçük çocuklar ve hamile kadınlar en büyük risk grubunu oluşturururlar. Anemi olma olasılığı, rahatsızlığın altında yatan nedene bağlıdır. Örneğin:
- Demir eksikliği kaynaklı anemi dünya çapındaki tüm anemilerin yarısını oluşturur ve adet döngüsünden dolayı kadınlarda daha sık görülür.
- Orak hücreli anemi Afrika'da 100 kişiden 1'ini etkilerken Amerika Birleşik Devletleri'nde 3000 kişiden 1'ini etkilemektedir. Bunun nedeni, ekonomik ya da sosyolojik değil; orak hücre anemisinin Afrika kökenli insanları kalıtım yoluyla etkileyen genetik bir hastalık olmasıdır.
Vejeteryanlar/veganlar, hamile kadınlar ve alkolikler, besin eksikliği kaynaklı anemileri açısından daha fazla risk altındadır:
- Vejetaryenler/veganlar, demir eksikliği kaynaklı anemi ve B12 vitamini eksikliği kaynaklı anemi için yüksek risk taşırlar, çünkü hayvansal ürünler bu besinleri daha yüksek oranda içerir.
- Hamile kadınlar, embriyoların büyümesine yardımcı olmak için yüksek demir ve vitamine ihtiyaç duyarlar ve demir, folik asit ve B12 vitamin eksiklikleri konusunda yüksek risk altındadırlar.
- Aşırı alkol tüketimi karaciğerin folik asit metabolizmasını bozarak folat eksikliği kaynaklı anemiye yol açar.
Anemi nasıl önlenebilir?
Demir, folik asit ve B12 vitamini eksikliğinden kaynaklanan anemileri, vitamin takviyeleri ve sağlıklı bir diyetin uygulanması ile önlemek kolaydır. Orak hücre gibi diğer anemiler genetiktir ve bu rahatsızlıkları önlemek mümkün değildir.
Anemi nasıl tedavi edilir?
Anemi hastalığı ancak aneminin altında yatan nedeni tespit ederek tedavi edilir. Ani kan kaybına uğrayan ve anemisi olan hastalara kan nakli yapılabilir ve düşük demir veya düşük folik asit düzeyine sahip olanlara vitamin ve mineral takviyesi verilir. Hemolitik anemi tedavisinde bağışıklık sistemini baskılamak amacı ile steroid kullanımı gibi, farklı ilaç gruplarından da faydalanılabilir.
Bunları da göz önünde bulundurun:
- Aynı hacme sahip olan kan örneklerinde, erkeklerin kadınlarınkinden daha çok kırmızı kan hücresi ve hemoglobine sahip olduğunu fark etmiş olabilirsiniz. Sizce bunun nedeni ne olabilir? Bilim insanları henüz emin değiller, ancak bir varsayım erkeklerdeki yüksek testosteron düzeyinin kırmızı kan hücresi üretimini uyardığı yönünde.
- Bazı sporcuların büyük bir müsabakadan önce eritropoetin hormonu gibi ürünler ile "kan dopingi" yaptıkları kanısına ulaşıldı. Bunu neden yapıyorlar? Bunun bir nedeni, normalde böbreklerde üretilen eritropoetinin, kırmızı kan hücrelerinin üretimini arttırmaya yardımcı bir hormon olmasıdır. İlave olarak eritropoetin enjekte edilmesi, daha fazla kırmızı kan hücresinin üretildiği anlamına gelir, bu da yarışma sırasında her kalp atışıyla kaslara daha fazla oksijen taşınması anlamına gelir. Kan dopingi çoğu sporda kusurlu davranış olarak kabul edilir ve sporcu için tehlikelidir çünkü hızlı bir şekilde çok fazla kırmızı kan hücresi almak kanın yoğunluğunu arttırır, bu da kalp yetmezliğine ve inmeye neden olabilir!
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.