Ana içerik
Sağlık ve Tıp
Konu: Sağlık ve Tıp > Ünite 1
Ders 3: Boşaltım Sistemi- Böbreklerle Tanışın!
- Böbreklerin İşlevi ve Anatomisi
- Nefronda Glomerüler Filtrasyon
- Glomerüler Filtrasyon Hızı Nasıl Değişir?
- Böbrekte Zıt Yönlü Akımın Artışı
- Ürinasyon (İdrar Çıkarma)
- Üriner Sistem Testi - Başlangıç Düzeyi
- Üriner Sistem Testi - Orta Düzey
- Üriner Sistemi Testi - İleri Düzey
© 2023 Khan AcademyKullanım ŞartlarıGizlilik PolitikasıÇerez Politikası
Böbreklerin İşlevi ve Anatomisi
Orijinal video Raja Narayan tarafından hazırlanmıştır.
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.
Video açıklaması
Böbrekler epey ilginçtir. Herhangi bir zamanda vücuttaki tüm kanın
yaklaşık %22’sini tutabilirler. Hatta böbreklerden dakikada 1,1 litre kanın
geçebildiğini duymuştum. Normal bir insanda 5 litre kan olduğunu düşünürsek,
bu sadece 5 dakika içerisinde bütün kanın böbreklerden geçebileceği anlamına geliyor. Bu inanılmaz bir şey! Hadi böbreklerimizin nasıl çalıştığını
inceleyelim. Bu video ile alt başlıklara inmeden genel
olarak böbrekleri incelemeye başlıyoruz. Evet, kan burada gördüğünüz iki böbreğe
böbrek atardamarından giriyor ve idar üretmek için idrar borusuna geliyor. İşte böbreklerde yaptığımız şeyin
özeti bu. Bunu niye yapıyoruz? Çünkü vücudumuzda atık madde üreten
veya kanımızın pH’ını veya ozmolalitesini değiştiren hücreler var. Bu terimleri daha önce de duymuştuk. Bizim için kanımızın pH’ının veya
ne kadar asidik olduğunun veya kanımızın kaç ozmol olduğunun veya iyonlarının ve su akışının nerelerde olduğunu gösteren
şeylerin düzenlenmesi çok önemli. Böbreklerimiz için bunların belirli bir
değeri vardır. Biraz daha detaya girersek,
kan, böbreklerimize böbrek atardamarından girer. Burada iki tane böbrek atardamarı var. Biri burada. Biri orada. Görüdüğünüz gibi bu atardamar kollara
ayrılıyor ve ilerde daha da ayrı kollara ayrılacak ağlar kuruyor. Bunu detaylı olarak başka bir videoda anlatacağım. Burada olan şu! Kanımızı süzeceğiz ve süzüldükten
sonra çıkan kısmı işlemden geçirip iyonların ve suyun bir kısmını geri emeceğiz. Geri emdiğimiz bu önemli şeyleri böbrek
toplardamarında biriktireceğiz. Burada her biri bir böbreğimiz için toplam
iki mavi böbrek toplardamarını görüyorsunuz. Böbrek toplardamarımız geri dönen ya
da geri emilen besinleri kana geri verecek ve vücuda gönderecek. Tamam! Şu anda kan böbreğe nasıl giriyor ve çıkıyor
bunu biliyoruz. Hadi böbreklerimizin sorumlu olduğu en önemli
iki göreve geçelim. Kanımızı filtreleyebilmek için böbreklerimizin
esas görevleri nelerdir? Sizin de tahimin edeceğiniz gibi ilk görevi
‘süzmek’. Kanı alıyoruz ve süzüyoruz. Böylece kan süzüldükten sonra geriye atık
ürünlerimiz ve iyonlar, amino asitler ve glukoz gibi bazı önemli moleküller kalıyor. Bu süzüntü tekrar böbreklerden geçiyor
ve ihtiyacımız olmayan tüm atık maddelerden kurtuluyoruz. Böbreklerimizin ikinci görevi ise ‘toplamak’. Bu iki görev arasında böbrek kanımızı
alacak idrar ekleyecek. Bu noktada en küçük yapısal birimlerden de
bahsetmek istiyorum. Bir böbreğin en küçük yapısal birimine
nefron denir. Nefron süzmeden ve toplamadan sorumludur. Birazdan sadece toplamadan sorumlu olan birimlerden
de konuşacağız. Fakat nefron süzmeden VE toplamadan sorumludur. Yani iki görevi var. Nefron böbreğin iki kısmında yer alır. İlk kısım buradaki dışarıda kalan alandır. Gördüğünüz üzere bu alana adeta böbreğin
kabuğu diyebiliriz. Buraya böbrek korteksi denir. Korteksi daha önce de duymuşsunuzdur sanırım. Serebral korteks veya adrenal korkteks… Korkteks dış kabuk anlamına gelir. Burada da dışardaki açık renkli bölümlere
karşılık geliyor. İç kısımdaki daha koyu bölgelere ise
böbrek medullası yada özü denir. Medullayı da daha önce duymuş olabilirsiniz. Adrenal medulla veya medulla oblongata (omurilik
soğanı) gibi… Medulla ‘orta’ anlamına geliyor. Yani korteksin içinde demek. Nefron korteks ile medulla arasında bir bölgede
bulunuyor. Buradan başlıyor, birbirine dolaşıyor,
buradan medullaya geliyor, tekrar geri buraya geliyor ve tekrar medullaya giriyor. Bunun ve nefronun ayrı bölümlerini başka
bir videoda çizeceğim. Ama şu an için nefronun korteks ve medulla
arasında adeta dans ettiğini bilmeniz yeterli. Ve nerede dans ettiği;
önemli şeyleri yeniden emme veya bazı şeylerin idrarda birikmesine izin verme
konusunda karar verilmesini belirliyor. Şimdi, toplama işlemi için burada gördüğünüz
medullaya dokunan ufak uçlar var. Buradaki uçlar, idrarın oluştuğu ilk bölgedir. Bunlara böbrek kaliksi denir. Böbrek kaliksi… Bunların hepsine birden böbrek kaliksleri
denir. Böbrek kaliksleri… Burası idrarın bulunduğu ilk bölgedir. Bunların hepsi buradaki merkezde birleşir. Bu merkeze de böbrek havuzu yada böbrek
pelvisi denir. Tüm kaliksler, böbrek havuzunda toplanır
ve idrar böbrek havuzuna geldikten sonra buradaki tüp içerisinden geçer. Burası da idrarın böbreklerimizden çıktığı
yerdir. Bu tübe de idrar borusu denir. Burada iki idrar borusu var gördüğünüz
gibi. Bunlar idrarı böbreklerden mesaneye gönderecek. Bunu da başka bir videoda anlatacağım. Burada şu üçü neler yapıyor ona değinmek
istiyorum. Eğer bir organı inceliyorsanız, benim şimdi
çizdiğim böbrek gibi, buradan çıkan şu gördüğünüz üçlünün
çıktığı bölge gibi damar veya tüplerin çıktığı bölgeye hilus diyoruz. Burada gördüğünüz üzere bu hilustan
böbrek atardamarı, böbrek toplar damarı ve idrar borusu çıkıyor. Bu da böbreğin anatomik yapısını oluşturuyor. Şimdi biraz geri gidelim. Hadi biraz felsefe yapalım bu konuda. Böbreklerimizin bunu yapmasının esprisi
ne olabilir? İdrarı neden süzelim ve toplayalım
ki? Bütün bunların amacı ne? Aslında böbrekler vücudun iç dengesini
sağlaması için önemli organlardır. Homeostasis yani vücudun iç dengesi. Biyolojide iddiali bir konudur, daha önce
de duymuşsunuzdur. Vücudun iç dengesi derken kastettiğimiz
örneğin kanın pH’ı anlamına gelebilir. Böbrekleriniz kandaki hidrojen iyon konsantrasyonunu
düzenleyerek kanın pH’ını ayarlar. İç denge aynı zamanda kan basıncını
da kapsar. Muhtemelen bunu doktorlardan da duymuşsunuzdur,
eğer çok tuz alırsanız, tansiyonunuz yükselir. Böbrekleriniz salgılanması gereken doğru
miktarda sodyum ve klor iyon miktarını düzenleyerek kan basıncının yükselmesini sağlar. Ayrıca böbreklerin sağladığı başka
şeyler, vücut dengeleri de var tabi. Mesela ozmolarite gibi ya da gelecek videoda
anlatacağım, atık maddeleri uzaklaştırma gibi. Böbreklerin uzaklaştırdığı en önemli
atık maddelerden biri de üredir. Ondan da bahsedeceğiz. Bütün bunlar böbreklerin ne kadar önemli
olduğunu gösteriyor. Bu organlar kanı süzerek ve idrar üreterek
tüm vücudun iç dengesini sağlıyor.