Ana içerik
Konu: Sağlık ve Tıp > Ünite 17
Ders 5: Cinsel Yolla Bulaşan HastalıklarCinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar Nelerdir?
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar hangileridir?
Her ne kadar akla gelen ilk şey olmasa da, eğer dikkatli olmazsanız 30'dan fazla bakteri, virüs veya parazitten biri, siz bir cinsel ilişki yaşadığınızda sizden faydalanmaya çalışabilir. Adından da anlaşılabileceği gibi, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE), zaman zaman cinsel yolla bulaşan hastalıklar (CYBH) olarak da adlandırılır, bir bireyden diğerine vajinal, anal ya da oral seks esnasında geçme potansiyali olan enfeksiyonlardır. 30 küsür enfeksiyondan özellikle sekiz tanesi yaygın görülür ve çoğu cinsel yolla bulaşan hastalığın nedeni bunlardır. Bu 8 enfeksiyona aşağıdaki tabloda yer verilmiştir:
| İyileştirilebilir | Tedavi edilebilir ama iyileştirilemez | |
|---|---|---|
| Klamidya (bakteri) | Genital uçuk (virüs) | |
| Bel soğukluğu (bakteri) | Hepatit B (virüs) | |
| Frengi (bakteri) | HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) | |
| Trikomoniyaz/Vajinit (parazit) | HPV (Human Papiloma Virüsü) |
Vücudunuz mikropları nasıl uzak tutar?
Her gün temasa geçtiğimiz milyonlarca mikrop, genellikle bize zarar vermez. Cildimiz, kalın ve kuru bir yüzeydir ve vücudumuzu dış faktörlerden korur. Mukus zarları daha ince ve nemli yüzeylerdir ve bedenimizdeki oyuklara mikropların ulaşmasını engellerler. Mukus zarları her ne kadar cildimizden ince olup enfeksiyonlara karşı daha az fiziksel bariyer görevi görseler de, ürettikleri mukus adı verilen kaygan sıvı sayesinde kurumaktan, mikroplara karşı barındırdıkları kimyasallar sayesinde ise enfeksiyonlardan korunuruz.
Ne gibi şeyler ters gidebilir?
Cildimiz ve mukus zarları bizi enfeksiyonlardan korumak için hazır olsalar da, mikroplar bu engelleri aşıp enfeksiyon yaratabilirler. Mukus zarları cildimizden daha ince bir katman oldukları için mikroplara karşı daha savunmasızdırlar ve bazen mikroplar bu zarları aşabilirler. Bu zar aşılıp mikrop içeri girdikten sonra vücudumuzun içinde çoğalır ve vücut sıvılarımıza (kan, meni, vajinal sıvılar vb.) geçerler. Cinsel ilişki sırasında bu sıvılar birbirleriyle karışırlar ve genital bölgelerin, ağzımızın ve anüsün hem içine hem de çevresine yayılırlar. Bu da demek oluyor ki, mikroplar vajinanın, penisin, rahmin, anal kanalın, ağzımızın ya da boğazımızın mukus zarlarından geçebilirler ve bir partnerden diğerine bulaşabilirler. Bazı mikroplar ise cildimizdeki minik yarıklardan, yaralardan ya da gözlerimizden bile geçerek cinsel yolla bulaşan enfeksiyon yaratabilirler.
Belirtiler
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar pek çok durumda herhangi bir belirti veya işaret göstermeyebilirler. Yani birinin enfeksiyona sahip olduğunu bilmemesi yaygın görülen bir durumdur.
Ancak eğer belirtiler görülüyorsa genelde aşağıdaki durumlardan bir tanesi ya da daha fazlası söz konusu olacaktır:
- Penis ya da vajinadan gelen anormal akıntı, kaşıntı ya da genel iritasyon
- İdrar yaparken yanma hissi
- Genital bölgede yara, tahriş veya kızarıklık
- Adet döngünüzün haricinde kanama yaşamak
- Testislerde şişlik ve ağrı
Hem iyileştirilebilir hem de iyileştirilemez olarak sınıflandırılan cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, eğer tedavi edilmezse birçok ciddi ve hayati sağlık sorununa yol açabilirler.
Klamidya, bel soğukluğu, frengi ve trikomoniyaz enfeksiyonu: İster kadın ister erkek olun, bu enfeksiyonlar kısır kalmanıza yol açabilir. Eğer kadınsanız, bu risk daha fazladır. Tedavi edilmeyen klamidya veya bel soğukluğu olan kadınların %40'ı pelvik inflamatuar hastalığa yakalanır ve bunlardan dörtte biri de kısır kalır.1 Eğer hamileyseniz ve bu enfeksiyonlardan birini kaptıysanız, hastalığı bebeğe geçirme riskiniz çok yüksektir ve bu enfeksiyonlar erken doğum, ölü doğum ve yenidoğanda körlük gibi bebeğe zarar veren sorunlara neden olabilir.
Uçuk: Belirtiler görmeye başladıysanız genital uçuğun ilk dönemi, genellikl en ağır şekilde seyreden dönemidir. Bunu, yıllar boyunca alevlenen dönemler takip eder. Birçok viral hastalıkta olduğu gibi ağrı, yara, acı ve kaşıntıya ek olarak ilk dönemlerde gribi andıran belirtilerle de karşılaşabilirsiniz.
Hepatit B ve HIV: Her iki virüs de enfeksiyon kapılmasından sonraki birkaç haftalık süreçte gribi andıran belirtilere yol açabilirler. Hepatit B'si olan birçok insan birkaç hafta sonra daha iyi hissetmeye başlar ve birkaç ay içinde de virüsü vücuttan tamamen atar. Bu kişilerden onda birinde ise hastalık kronikleşir ve ilerleyerek karaciğere zarar verir, ciddi mide bulantıları, kusma, sarılık ve hatta karaciğer kanserine neden olabilir
HPV: Bu virüsün pek çok farklı formu bulunmaktadır. Virüsün bazı türleri rahim ağzında değişiklik yaratarak rahim ağzı kanserine sebep olabilir, bazıları ise genital siğil veya daha nadir rastlanan anal kansere neden olabilir. Enfeksiyon kaptığınızda genellikle herhangi bir belirtiye rastlamazsınız ancak eğer rahim ağzı kanseri olma yolunda ilerliyorsanız en yaygın görülen belirtiler anormal vajinal kanamalar, akıntılar ve pelvik ağrıdır. Genital siğiller hem kadınları hem de erkekleri etkileyebilirler. Genellikle küçüklerdir fakat karnıbaharı andıran bu ufak, gri renkli şişlikleri genital bölgenizde fark edebilirsiniz. Siğiller eğer enfeksiyon kapmış bir kişiyle oral seks yaparsanız ağzınızda ve boğazınızda da oluşabilirler.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon görülmesine neler sebep olur?
- Eğer birden fazla cinsel partneriniz varsa, partnerinizde genital yara, kaşıntı, akıntı gibi semptomlar varsa ya da partneriniz enfeksiyon kapmış bir kişinin yaşayacağı tür belirtilerden bahsediyorsa cinsel yolla bulaşan enfeksiyon görülme riski var demektir.
- Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon kapıp herhangi bir belirtiye rastlamamak çok yaygın görülen bir durumdur. Yani sizin ve partnerinizin enfeksiyonunuz olup olmadığını bilmemeniz ya da fark etmemeniz mümkündür. Vakaların hemen hepsinde korunmadan cinsel ilişki yaşamak (prezervatif kullanmamak) sizi cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon kapma riskiyle karşı karşıya bırakır.
- Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon kapmışsanız, HIV virüsü görülen biriyle ilişkiye girdiğinizde HIV virüsü kapma ihtimaliniz çok daha fazladır. Örneğin frenginiz varsa HIV virüsü kapma ihtimaliniz normalin üç katı daha fazladır
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara yakalanma ihtimaliniz nedir?
Hergün 1 milyon kadar kişi cinsel yolla bulaşan hastalık kapmaktadır. İster kadın ister erkek olun, sizin de enfeksiyon kapma riskiniz aşağı yukarı aynıdır. Bu enfeksiyonların yaklaşık yarısı klamidya, bel soğukluğu, frengi ve trikomoniyazdan oluşur - hepsi de tedavisi mümkün rahatsızlıklardır. 500 milyondan fazla insanda uçuk görülür ve neredeyse 3 milyon kadında HPV bulunur. Cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon kapma riskiniz dünyanın neresinde yaşadığınıza göre değişkenlik gösterir, ancak nerede yaşarsanız yaşayın eğer 25 yaşının altında ve cinsel olarak aktifseniz risk grubundasınız demektir. Birinde cinsel bir hastalık olup olmadığını bilmek neredeyse imkansız olduğundan, korunmadan ilişkiye girdiğiniz zaman enfeksiyon kapma riskinizin bulunduğunu düşünmek akıllıca olacaktır.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonları nasıl önleyebilirsiniz?
- Prezervatif/kondom kullanın
- eğer hem siz hem de partnerinizin sadece birbirinizle ilişkiye girdiğinden emin değilseniz ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar için test yaptırıp negatif sonuç almamışsanız, prezervatif/kondom kullanmadığınız sürece risk grubundasınız demektir. Kadınlar ve erkekler için olan kondomlar cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon kapmamanız için çok etkili bir yöntemdir.
- Cinsel ilişkiye girmeyin
- sizde ya da partnerinizde herhangi bir işaret ya da belirti varsa cinsel ilişkiye girmekten kaçının.
- Test yaptırın
- eğer cinsel ilişki yaşamak üzereyseniz ya da yeni bir ilişkiye başlıyorsanız cinsel ilişki yaşamadan önce hem sizin hem de partnerinizin test yaptırmasında fayda var. Bundan sonrasında da her sene (eğer enfeksiyon kaptığınızı düşünüyorsanız daha sık şekilde) test yaptırmaya devam edin.
- Paylaşmayın
- bazı mikroplar vücudun dışındaki ortamlarda yani havlularda veya giysilerde günlerce yaşayabilir.
- Aşı olun
- hepatit B ve HPV aşıları sizi bağlantılı hastalıklardan koruyacaktır.
Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar nasıl tedavi edilir?
Eğer cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonunuz olduğunu düşünüyorsanız ya da enfeksiyonlu bir partnerle cinsel ilişki yaşamış olduğunuzdan şüpheleniyorsanız, ne kadar erken tedavi olursanız o kadar iyi olur. Doğru bir şekilde teşhisiniz konduktan sonra doktorunuz birçok tedavinin içinden sizin için en doğru olanı seçecektir.
Klamidya, bel soğukluğu, frengi ve trikomoniyaz- bu hastalıklar en iyi şekilde antibiyotiklerle tedavi edilir ve erken tedavi uygulandığında tamamen iyileştirilirler. Fakat sizinle birlikte cinsel partner(ler)inizin de tedavi olması çok önemlidir. Bu sayede birbirinizden tekrar enfeksiyon kapmanızın ya da başkalarına enfeksiyon bulaştırmanızın önüne geçilebilir.
Uçuk ve HIV - bu hastalıklar en iyi antiviral ilaçlarla tedavi edilirler. Bu ilaçlar kesin tedavi sağlamasa da hastalığın ciddiyetini azaltabilirler ve sizi olabileceğiniz en sağlıklı hâle getirirler.
Hepatit B - kronik hepatit B'nin kesin tedavisi olmasa da ilaç ve antiviral ilaçlar kullanılarak bağışıklık sisteminizin hastalıkla savaşmasına yardımcı olabilirsiniz. Doktorunuz virüsün vücudunuzda ne kadar aktif olduğuna ve karaciğerinize ne kadar zarar verdiğini değerlendirerek bu ilaçları almanıza gerek olup olmadığına karar verecektir. Hepatit B kapmanızı engelleyecek aşılar mevcuttur ve eğer çocukken aşı olmadıysanız ve cinsel olarak aktifseniz bu aşıyı olmanız tavsiye edilir.
HPV-HPV'nin kendisini tedavi etmek için bir yol bulunmamaktadır fakat genital siğiller ve rahim ağzı rahatsızlıkları gerektiğinde tedavi edilebilmektedir. HPV aşısı pek çok ülkede mevcuttur ve rahim ağzı kanseri, anal kanser ve genital siğil gibi rahatsızlıklardan korunmanızı sağlar. Bu aşı genellikle kızlara, genç kadınlara ve bazen de erkek çocuklarına ve genç erkeklere yapılabilmektedir.
Şunları da göz önünde bulundurun:
Eğer cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyonunuz olduğunu düşünüyorsanız test yaptırmanız çok önemlidir. Enfeksiyonunuzu tedavi edecek ya da iyileştirecek bir reçeteniz olduğundan emin olun ya da doktor ve hemşirelerden ekstra destek isteyin. Bu nasıl olabilir? İlaçlarınızı doktorun size belirttiği şekilde kullanmanız gerekli. Tıp uzmanları bunu sizin için kolaylaştırmak adına ihtiyacınız olan ilaçtan tek bir doz verebilirler. Eğer ilacı düzenli kullanmanız gerekiyorsa size yazılı bir tedavi planı sunabilirler. Bunlara ek olarak, hem size hem de partnerinize cinsel yolla bulaşan enfeksiyon şüphesi olup olduğunu anlatır ve gerekirse test yapıp tedavi uygulayabilirler.
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.