Ana içerik
Konu: Sağlık ve Tıp > Ünite 16
Ders 4: Psikotik BozukluklarPsikotik bozukluklar nelerdir?
Psikotik bozukluklar nelerdir?
Etrafınızda olan biteni gözlemlediğinizde, gerçekle, gerçek olmayan arasındaki farkın ne olduğunu söyleyebilir misiniz? Psikoz yaşayan insanların gerçeklikle bağlantıları bulunmaz. Hayatlarının hangi bölümlerinin gerçek olduğunu çözmekte zorluk çekerler - olmayan şeyleri görebilirler veya doğru olamayacak şeylere inanabilirler. Psikoz, bir kişinin bilgiyi algılama ve yorumlama biçiminde değişikliklere sebebiyet veren bir akıl hastalığı olan psikotik bozuklukların temel bir özelliğidir. Şizofreni, şizoafektif bozukluk ve şizotipal kişilik bozukluğu en yaygın üç temel psikotik bozukluktur.
Normal bir durumda neler olması beklenir?
Beyniniz genellikle, vücudunuz ve çevresi hakkında bilgi toplamak ve bu bilgileri anlamak için sürekli çalışır. Beyniniz, bunu verimli bir şekilde yapmak adına hücrelerin birbirleriyle iletişim kurmasına yardımcı olmak için nörotransmiter (sinir iletici) adı verilen kimyasal ileticileri kullanır. Her nörotransmiter, beyin içerisinde farklı mesajlar taşır; vücudun sistemlerini ve işlevlerini kontrol etmede önemli bir rol oynar. Örneğin, glutamat normal olarak, beyin içindeki bilgi akışını yönetir ve mesajların beyini aşırı zorlamasını engeller; dopamin ise beynin farklı kısımlarının açılıp kapanmasını sağlar. Nörotransmiterler birlikte düzgün çalıştıkları sürece, etrafınızdaki dünyayı doğru bir şekilde algılayabilir ve etkileşime girebilirsiniz.
Bir şeyler ters gittiğinde neler olur?
Beyinde çok fazla veya çok az nörotransmiter bulunduğu (kimyasal dengesizlik vardır) bazı durumlarda, iletişim istemlerinde bozukluklar ortaya çıkabilir. Bu durum ortaya çıktığında, bilgi doğru bir şekilde işlenemez ve beyin bilgiyi yorumlama veya vücudun geri kalanına nasıl hareket etmesini iletmeye çalıştığında hata yapmaya başlar. Kimyasal dengesizliklerin etkileri, beynin etkilenen alanına ve ilgili nörotransmiterlara bağlı olarak değişiklik gösterir. Psikotik bozukluklar, dünya hakkında bilgi toplamaya ve işlemeye, vücudun hareketlerini ve duyguları kontrol etmeye, eleştirel düşünmeye ve öğrenmeye dahil alanlar dahil olmak üzere beynin bir çok farklı bölgesinde anormal seviyelerde yüksek dopamin ve düşük miktarda glutamat bulunması ile bağlantılıdır.
| Oksipital lob | görme ve görsel bilgileri anlama | |
| Frontal lob | problem çözme, planlama ve düşünceleri organize etme | |
| Limbik sistem | duygu | |
| İşitme sistemi | konuşmayı duyma ve anlama | |
| Bazal ganglionlar | hareket, duygular ve bütünleştirici duyusal bilgi | |
| Hipokampus | öğrenme ve hafıza |
Belirtiler
Birey gerçeklik ile teması kaybettiğinde ve psikoz yaşadığında, gözlemlenebilecek temel semptomlar:
- anormal, tuhaf veya çok açık bir şekilde yanlış olan inançlar
- orada olmayan bir şeyi hissetmek gibi algıdaki değişiklikler
- değişen düşünce veya konuşma kalıpları
- motivasyon ve duygusal ifadede düşüş
- sosyal ilişkilerde ve davranışlarda değişiklikler
Bu semptomlar kişiden kişiye değişiklik gösterir - bazı bireyler kısa süreli hafif psikoz yaşarken, diğerleri yaşamları boyunca ciddi semptomlara sahiptirler ve hastaneye yatırılmaları gerekir.
Şizofreni: birey gerçeklikten ciddi bir kopma yaşar ve bu durum yıllarca devam edebilir. Şizofreni semptomları başlangıçta genellikle hafif olsalar da zamanlagitgide kötüleşirler. Erkekler için bu süreç genellikle yirmili yaşların başlarında ve ortalarında başlar, kadınlar ise yirmili yaşların sonlarına doğru semptomlar göstermeye başlarlar. Tanı konulabilmesi için, bireyin semptomları en az 6 ay boyunca yaşaması ve en az 1 ay boyunca psikotik olması gerekir. Şizofreni ile özdeşleşmiş semptomlar arasında:
- Gerçeklere maruz kalınmasına rağmen, kendileri veya başkaları hakkında sanrılar veya olağan dışı inançlara sahip olma. Sanrılar herhangi bir şey hakkında olabilir, ancak yaygın olanları zulüm (taciz edildikleri hakkında inanç), ihtişam (istisnai olduklarına veya özel yeteneklere sahip olduklarına inanma) ve düşünce kontrolüdür (birisinin düşüncelerini etkilediğine inanma).
- Bir kaynağa veya uyarıcıya bağlantılı olmadan gerçekleşen halüsinasyonlar veya duyusal algılar. Halüsinasyonlar beş duyudan herhangi birini etkileyebilir, ancak sesler duymak veya olmayan şeyleri görmek en yaygın olanlarıdır.
- Düşünce ve konuşma kalıplarındaki değişiklikler, örneğin:
- dağınık bağlantı veya fikirleri ilişkilendirmede sorun yaşama
- laf salatası veya rastgele kelimeleri bir cümlede birbirine bağlama
- Normal işleyişi olumsuz etkileyen olumsuz belirtiler, örneğin:
- duygularda basitleşme veya körleşme etkisi ya da duyguları ifade edememe
- irade kaybı ya da hayata devam edebilmek için enerji veya motivasyon sahibi olmama
- memnuniyetsizlik ya da hayattan zevk alamama
- asosyallik ya da arkadaş edinme konusuna ilgi göstermeme
| Aşağıdaki psikotik belirtilerden iki veya daha fazlası: | Unutmayın | |
|---|---|---|
| 1. sanrılar | Süre: sanrılar, halüsinasyonlar veya düzensiz konuşma için bir ay olmak üzere, semptomların 6 ay veya daha uzun süre boyunca gözlemleniyor olması gerekir | |
| 2. halüsinasyonlar | Bozukluk: iş, sosyal ilişkiler ve kişisel yaşamla ilgili önemli sorunlara neden olur | |
| 3. dağınık konuşma | ||
| 4. anormal psikomotor davranış | ||
| 5. olumsuz belirtiler | ||
| *bu semptomlardan en az biri: 1, 2 veya 3 numaralı semptım olmalıdır |
Şizoafektif bozukluk: bireyde gerçeklikten şiddetli bir kopuş ve aynı zamanda ruh halinde şiddetli değişiklikler gözlemlenir. Bu rahatsızlık, şizofreni ve duygudurum bozukluğu arasında bir geçiş gibidir ve psikoz, depresyon ve mani semptomları zamanl içerisinde çakışabilir ve birbirine karışabilir. Şizoafektif bozukluk tanısı konulabilmesi için bireyin, en az 1 ay boyunca semptomları göstermesi ve o ay, en az 2 hafta boyunca herhangi bir duygudurum bozukluğuna dair semptomları göstermeden şizofreni belirtileri göstermesi gerekir. Şizoafektif bozukluk ile özdeşleşmiş semptomlar arasında:
- sanrılar
- halüsinasyonlar
- düşünce ve konuşma düzenindeki değişiklikler
- olumsuz belirtiler
- anormal ve aşırı ruh halleri
- depresyon: aşırı üzüntü duyguları
- mani: aşırı mutluluk ve sinirlilik duyguları
- uyku veya yemek yeme gibi vücut süreçlerinde değişiklikler
- işlev bozukluğu sosyal ilişkiler veya davranışlar
- genel faaliyet düzeyindeki değişiklikler
- intihar düşünceleri
| Aşağıdaki psikotik belirtilerden iki veya daha fazlası: | Unutmayın | |
|---|---|---|
| 1. sanrılar | Süre: semptomlar en az bir ay boyunca bulunmalıdırlar ve psikotik belirtiler en az iki hafta boyunca tek başlarına kendilerini göstermelidirler | |
| 2. halüsinasyonlar | ||
| 3. dağınık konuşma | ||
| 4. anormal psikomotor davranış | ||
| 5. olumsuz belirtiler | ||
| *bu semptomlardan en az biri: 1, 2 veya 3 numaralı semptomlardan biri olmalıdır | ||
| Aynı zamanda büyük bir duygudurum değişikliğinin semptomları (depresif veya manik) |
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.