Ana içerik
Konu: Sağlık ve Tıp > Ünite 16
Ders 4: Psikotik BozukluklarŞizofreninin Belirtileri
Tıp ve sağlıkla ilgili içerik için, http://www.khanacademy.org/science/healthcare-and-medicine MCAT içeriği için de http://www.khanacademy.org/test-prep/mcat web sitelerinden bizi ziyaret edebilirsiniz.
Bu videolar tıbbi tavsiye niteliğinde olmayıp sadece bilgilendirme amaçlıdır. Videolar kesinlikle tıbbi tavsiye, tedavi ve teşhis amaçlı kullanılmamalıdır. Sağlık sorunlarınızla ilgili her zaman bir doktora başvuruda bulunun. Khan Academy’de izlediğiniz videolar sonucu, doktor tavsiyelerini görmezden gelmeyin ya da doktora gitmekte gecikmeyin. Orijinal video Tanner Marshall tarafından hazırlanmıştır.
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.
Video açıklaması
Şizofreni aslında sürekli var olan
kronik diye de adlandırdığımız bir rahatsızlıktır.
Gerçeklik ayırdını yapamayan insanları nitelendirir.
Şizofreni¹ başlangıcı ergenliğin sonları ile
20li yaşların başında gerçekleşir. Genelde yaşanılan çeşitli
stresli olaylar ile açığa çıkar. Yeni bir işe veya üniversiteye
başlamayı örnek olarak verebiliriz. Fakat vakaların %15 ila %20si
ya da 40 yaş üzeri geç başlangıç ya da 60 yaş üzeri daha geç
başlangıç olarak açıklanır. Klinik olarak şizofreni bir
hastalık belirtisidir. Yani insanlarda farklı
türlerde belirtiler olabilir. Hatta halüsinasyon veya sanrıların
farklı türleri gibidir. Fakat hepsi şizofreniyle alakalıdır.
Şizofreninin belirtilerinden bahsederken onları olumlu ve olumsuz olarak ayırabiliriz.
Ancak, olumlu ve olumsuz belirti derken,
olumlunun iyi olumsuzun da kötü olduğunu kastetmiyoruz.
Olumlu belirtiler genelde normal sürecin abartılı halidir ve tırnak
içinde belirtmeliyiz ki sağlıklı bir insanda görülmez.
Yani bunu, normal davranışlardaki aşırılık ya da onların
abartılı halleri gibi düşünebilirsiniz. Sonunda da davranışlar anormal hale geliyor.
Diğer yandan olumsuz belirtilere olumsuz diyoruz çünkü normal işlev ve
davranışlarda bir azalma ya da eksilme oluyor. Normal işlevlerdeki azalma,
durumu anormalleşiyor. Pekala, aynı zamanda psikoz belirtileri de
dediğimiz olumlu belirtiler, sanrı gibi şeylerdir.
İnsanlar çok güçlü bir şekilde yanlış şeylere inanırlar ve
düşüncelerine karşı güçlü bir kanıt olsa bile fikirlerini değiştirmezler.
Mesela kontrol diğer bir deyişle etkilenme sanrısında dışarıdan
bir gücün, bir kişinin veya bir şeyin hareketlerini
kontrol ettiğini düşünürler. Ya da referans yani alınma sanrılarında
televizyondaki haber programında direkt olarak kendileriyle konuştuklarını veya
bu tarz bir şeyi öne sürerler.
Diğer olumlu belirtilerse halüsinasyonlardır. Bunlar herhangi bir hisle alakalı olabilir.
Genellikle işitme ve görmeyle ilgilidir. Oldukça gerçekçi gözükürler
ama aslında gerçek değildirler. Sesler veya emirler duyma gibi
aslında var olmayan şeylerdir. Son olarak düzensizlik veya bozukluk dediğimiz
davranışlarda direkt olarak görülebilen, ya da düşüncelerin konuşma ile anlaşılabildiği
belirtiler vardır. Bunlar, aynı konudan devam etmede veya
sorulan sorulara cevap vermede yaşanan sıkıntılardır.
İşte bunlar olumlu belirtiler. Yani kısaca normal davranışlara
ilaveler yapılması veya abartılması denilebilir. Fakat normal işlevlerde eksilme
veya azalmanın olduğu olumsuz belirtileri temel ve ikincil olarak ikiye ayırabiliriz.
Temel belirtiler şizofreninin ana özellikleridir ve başlıca özellik kayıtsızlıktır.
Hastalar bir şeye veya bir insana olan ilgi, alaka ve isteklerini kaybederler.
Mesela, okuldaki önemli bir sınavdan geçmeyi umursamamak sınıfa karşı
olan kayıtsızlığı gösterir. Bunu olumsuz olarak
adlandırırız çünkü normal olarak düşünülebileceğimizden
daha az ilgi ve alaka söz konusudur. Bir diğer önemli belirti duygulanımda bozukluktur. Hasta, normalde güçlü duygular
uyandırabilecek durumlara kızgınlık veya üzüntü gibi
duygusal tepkiler vermez. Mesela birisi beklenmedik şekilde
işinden kovulursa genelde oldukça kızgın olmalarını beklersiniz
değil mi? Fakat şizofreni hastasının tepkisi
kesinlikle değişmez yani kesinlikle donuk kalır.
Diğer olumsuz belirtiler, azalan enerji ve yaşamdan zevk alamama,
yani anhedonidir. Anhedoni, eskiden zevk alarak
yaptığımız aktivitelerden artık zevk alamaz hale gelmektir.
Mesela hız trenine binmekten çok hoşlanıyordunuz ve
bunu yaparken de harika zaman geçiriyordunuz. Fakat artık, önceden hissettiğiniz
o harika hissi yaşayamıyorsunuz. İşte bunlar temel olumsuz belirtilerdi.
İkincil olumsuz belirtiler ise şizofreninin diğer belirtileri
sonucu oluşur. İzlendiğinizi düşünerek paranoyaklaşıp
evde kalmanız, sosyal izolasyon diğer deyişiyle yalıtılmışlık
yaşamanız buna örnek olarak verilebilir. Bu olumsuzdur.
Çünkü tırnak içinde sağlıklı bireylere kıyasla
eylemleriniz azalmıştır. İkincil olmasının sebebi ise
paranoyak sanrılar yüzünden gerçekleşmesidir.
Sıraladığımız bütün belirtiler mental belirtilerdir.
Fakat katatoni diye adlandırılan fiziksel göstergeler de olabilir.
Kas elastikiyetindeki ve kas faaliyetindeki değişiklikler olarak nitelenebilir.
Fakat şizofreni de dahil psikiyatrik olsun ya da olmasın
birçok farklı rahatsızlıkla birlikte gerçekleşebilir.
Ayrıca ilaç tedavileri yüzünden de olabilir.
Bunlar dışında bilinmeyen bir şeyden dolayı da gerçekleşebilir.
Bunun bir türü katatonik stupor diğer deyişle cevapsızlık durumudur.
Bu durumda uyarıcıya tepki azalır. Hatta konuşmayabilir, hareketsiz kalabilir
veya uzaklara dalıp gidebilir. Bir başka türü de katatonik eksitasyon yani aşırı hareketliliktir.
Motor aktivitelerde ve eylemlerde aşırılık gözlemlenir.
Fakat bu hareketlerin belli bir amacı yoktur. Genel bir huzursuzluk durumudur.