Sinyal Algılama Teorisi (2. Bölüm)

Her hangi bir işi yaparken her zaman gürültü eşiği vardır. Bu durumda gürültü dağılımı da olur. Şöyle bir grafikle gösterebiliriz. Bu çizdiğim sadece arka plan gürültüsü. Birkaç kişinin bulunduğu bir ortamda sinyal algılama teorisini deneyle test etseydik gürültüyü gösteren bu grafik ortaya çıkardı. İkinci bir grafik de sinyal dağılımı olurdu. Kırmızı olan sinyal dağılımı, mavi olan gürültü dağılımı. İkisinin ortalaması arasındaki fark D üssü değişkeni. Sinyal dağılımı sağa kaysa D üssü değişkeni çok büyük olur. yani yapılacak iş çok kolay olur. Ekrandaki yeşil nokta bir örnek, fakat kabaca işimiz buna benzer. Sinyal dağılımı tam tersi sola kayarsa D üssü değişkeni çok küçük olur ve şuna benzer. Yani daha zor bir iş. Yani X ekseni uyarıcının yoğunluğunu gösteriyor. Yani uyarıcıyı arka plandan ayırmanın ne kadar kolay olduğu. Evet, ilk değişkenimiz D üssü değişkenini inceledik. İkinci değişkenimiz ise bireyin stratejisi, yani C değişkeni. Stratejiyi eşiği seçme durumuna göre ifade edebiliriz. Yani bireyin gerekli gördüğü şey ne? “Hayır” değil de “evet” demek için hangi eşiği geçmek lazım? Şimdi farklı stratejilere bakalım ve adlandıralım. B, D, C ve beta stratejileri. Yani farklı stratejiler için kullanılan değişkenler. B stratejisini kullandığımızı düşünelim. Öncelikle belirli bir eşik seçiyoruz. Mesela eşik olarak 2’yi seçelim. 2’den büyük her şeye “evet”, küçük olan her şeye “hayır” diyeceğim. Bu durumda isabet ihtimali şuradaki alan olur. Yanlış alarm ihtimali de şu kısım. B stratejisi bu. Şimdi D stratejisine gelelim. Eşiğimi sinyal dağılımına göre belirleyeceğim. Yani d üssü değişkenine göre. Eğer sinyal dağılımı sağa doğruysa D üssü değişkeni büyük olur. Yani D üssü değişkeni eksi B. Yani bir eşik seçiyoruz, mesela 2 olsun. mesela meselaaa 2 olsun. Örnekteki D üssü değişkeni de 1 olsun. O zaman 2 eksi 1=1 elde ederiz. D stratejisine göre 1’den büyük olan her şey “evet”, küçük olan her şey “hayır” olur. C stratejisi ise ideal gözlemci. Yani ıska veya yanlış alarm riskini azaltan birinin kullandığı strateji. Denklemini yazarsak, B eksi D üssü değişkeni bölü 2. Örneğimize bakarsak 2 eksi 1 bölü 2, yani 1 buçuk olur. C stratejisinin kullanan birine göre 1 buçuktan büyük olan her şey “evet”, küçük olan her şey “hayır”dır. Şuradaki C değişkeninin stratejiyi belirttiğini söylemiştik. Yani C sıfıra eşitse katılımcı ideal gözlemcidir. 1’den küçükse, katılımcı stratejisinde özgürlükçüdür. 1’den büyükse, katılımcı muhafazakar strateji kullanmıştır. Muhafazakar derken ideal gözlemciden daha çok “hayır” demekten bahsediyoruz. Özgürlükçü ise ideal gözlemciden daha az “hayır” der. Son değişken beta’ya gelelim. Betayı kullanıyorsak eşik değeri, sinyal dağılımıyüksekliğinin gürültü dağılımı yüksekliği oranına eşittir. Denklemini yazarsak, betanın doğal logaritması D üssü değişkeni çarpı C. Örneğimizde ise 1 çarpı 1 buçuk, yani 1 buçuk.