If you're seeing this message, it means we're having trouble loading external resources on our website.

Bağlandığınız bilgisayar bir web filtresi kullanıyorsa, *.kastatic.org ve *.kasandbox.org adreslerinin engellerini kaldırmayı unutmayın.

Ana içerik

Lubricon VI'nın Yüzeyinde Yavaş Hareket Eden Çorap

Sürtünmesiz bir gezegende çok yavaş hareket eden donmuş bir çoraba ne olurdu? Orijinal video Sal Khan tarafından hazırlanmıştır.

Tartışmaya katılmak ister misiniz?

İngilizce biliyor musunuz? Khan Academy'nin İngilizce sitesinde neler olduğunu görmek için buraya tıklayın.

Video açıklaması

Size Lubricon 6 gezegenini tanıtayım. Burada resmi var. Lubricon 6’yı özel yapan şey, daha keşfedilmemiş, Lubrica isimli bir elementten meydana geliyor olması. Lubrica elementinin özel olmasının sebebi ise, yüzeyinde kayan herhangi bir cismin, sürtünmeye maruz kalmaması. Mesela, bunun Lubrica’dan yapılmış bir yüzey olduğunu düşünelim. Üzerinde de bir tuğla var. Bu tuğla, Lubrica’nın üzerinde kayarken, sürtünmeye maruz kalmıyor. Bunlara ek olarak, Lubricon 6’nın, uzayın derinliklerinde sürüklenen bir gezegen olduğunu ve atmosferi olmadığını da biliyoruz. Evet, o kadar uzak bir yerlerde ki, etrafında büyük bir vakum dışında hiçbir şey, birkaç hidrojen atomu bile yok. Bir de, Lubricon 6’nın çok ama çok eski bir gezegen olduğunu da ekleyelim. Zamanında etrafında döndüğü yıldız, çok uzun yıllar önce sönmüş. Son olarak bir şey daha söyleyeceğim, bu Lubricon 6 gezegeni aynı zamanda kusursuz bir küre. Evet, kusursuz bir küre şeklinde. Ve şimdi soru geliyor... Hazır mısınız? Diyelim ki, nasıl olduğunu, nasıl olabildiğini bilmiyoruz ama, çok garip, tuhaf bir şekilde, Lubricon 6’nın yüzeyinde... Bu, yüzeyi olsun. Bir buz kütlesi içinde, donmuş bir çorap var. Evet, çorap bildiğimiz çorap... Bu, içinde bulunduğu buz kütlesi. Bu da çorap. Donmuş çorap. Bu çorap bu yönde, saatte 1 kilometrelik bir hızla hareket ediyor olsun. Olayı bu şekil üzerinde düşünecek olursak, bu çorap olsun, bu nokta çorabımız... Ekvator üzerinde hareket ediyor. Soru da şu... Tüm bu varsayımları göz önünde bulundurarak, yani Lubricon 6’nın atmosferi olmadığı, kusursuz bir küre olduğu, Yüzeyindeki cisim her ne olursa olsun, cismin sürtünmeye maruz kalmadığını kabul ettiğimizde, zaman içinde, buz içindeki bu çoraba ne olur? Bu soruya cevap vermek için, içinde çorap olan bu buz kütlesi üzerine etkiyen kuvvetleri düşünmemiz gerekiyor. Önce, merkeze doğru ya da merkezden dışarı yönlü olan kuvvetlere bakalım. Bu gezegenin bir kütlesi var, değil mi? O zaman, gezegenin kütle merkezine doğru bir kuvvet olmalı. Bu kuvveti, yani merkeze doğru olan yerçekimi kuvvetini bu şekilde çizebiliriz. Evet, yerçekimi kuvveti, merkeze yönelmiş durumda. Aynı zamanda, buz, gezegenin merkezine doğru da ilerlemiyor, çünkü Lubrica elementi çok sağlam bir element. Evet, buz yüzeyi geçemediğine göre, bir de normal kuvvet olmalı. Evet, bu da normal kuvvet. Şimdi merak ettiğim şey, hatta bunun için başka bir alıştırma daha yapacağız ama yine de sormak istiyorum, acaba normal kuvvet, yerçekimi kuvvetine eşit mi? Dediğim gibi, bunu başka bir videoda işleyeceğiz ama şimdilik, buza etkiyen merkezcil kuvvetlerin ne olduklarını bulduk. Peki, yüzeysel ya da teğetsel kuvvetler hakkında ne söyleyebiliriz? Hiçbir şey! Çünkü bu doğrultuda, net kuvvet yoktur ve bu yüzden, yani bu doğrultuda, net kuvvet olmadığı için, buzun ivmesi ne azalır, ne de artar. Yani bakın, hava sürtünmesi ya da direnci yok. Atmosfer olmadığı için, etrafta büyük bir vakum olduğu için, buzun etrafındaki havada, sürtünebileceği bir parçacık yok. Eh, Lubricon 6’nın yüzeyinin de sürtünmesiz bir yüzey olduğunu söylemiştik. Evet, sürtünme bu doğrultuda bir kuvvet olabilecekken, bu yüzeyde o da yok. Kısacası, bu doğrultuda, buz üzerine etkiyen hiçbir kuvvet olmadığı için, buz kütlesi saatte 1 kilometrelik bir hızla sonsuza kadar hareket eder diyebiliriz. Tekrar ediyorum, varsayımların doğru olduğunu kabul ettiğimizde, bu buz kütlesi içindeki çorap bu hareketine sonsuza kadar devam eder.