Açık Piyasa İşlemleri (ABD Örneği)

Diyelim ki iki tane banka var, A Bankası ve B Bankası diyelim. Bankaların topladıkları mevduatın çok büyük kısmını kredi olarak kullandırdıklarını, ancak bir kısmını rezerv olarak ayırdıklarını biliyor olabilirsiniz. Topladıkları mevduatın bir kısmını rezerv olarak ayırmalarının iki sebebi var. Birincisi şu parasını çekmek isteyen müşterileri olabilir, bu müşteriler için nakit rezerv bulundururlar. İkinci sebep ise, ülkenin Merkez Bankasının, ki bizim örneğimizde ABD Merkez Bankası yani FED'den bahsediyor olacağız, mevduatların bir kısmının rezerv olarak ayrılmasını zorunlu tutmasıdır. Topladıkları mevduatın bir kısmını zorunlu rezerv olarak ayırmak zorundadırlar. Tahmin edersiniz ki bankalar oldukça yüksek sayıda işlem yapar, bir tek günde on binlerce işlem yapılıyor olabilir. Diyelim ki B Bankasının müşterilerinden bir kısmı paralarını geri çekmek istediler. B bankası da topladığı mevduatları kredi olarak kullandırmış ve yüklü mevduat çekilişi olduğunda nakit rezervleri iyice azalmış durumda. Diyelim ki A Bankasının nakit durumu gayet iyi durumda olsun, bir sürü nakitin üzerinde oturuyorlar. Bu durumda, A Bankası B Bankasına bu likid varlıklarının bir kısmını kredi olarak kullandırabilir. A Bankası nakit kredi veriyor. B Bankasına kullandırdıkları bu kredi için faiz isteyecekler, diyelim ki %5 faiz uyguluyor olsunlar. Yıllık bazda % 5 faiz uygulayacaklar, ve faizi her gün sonundaki kredi bakiyesi üzerinden hesaplayacaklar. Yani iki banka her gün, o gün için ne kadar kredi kullanılacağını konuşuyor olacaklar. Verilen/kullanılan kredi tutarı her gün değişebilir, belki faizi de değiştirebilirler. Diyelim ki burada da FED var. FED, ekonomiyi canlandırmak istiyor olsun. Ekonomiyi canlandırmak için para basmaya başlıyorlar. FED para basmaya başlıyor, bununla hedeflediği 2 şey var: Bankacılık sistemine para enjekte edecekler, bu paranın bankacılık sistemi üzerinden reel ekonomiye kredi olarak kullandırılacağını düşünüyorlar. Ekonomi canlanacak. İkinci hedefleri de faiz oranlarını, özellikle de kısa vadeli faiz oranlarını aşağıya çekmek. Hatırlayalım, kredi her gece için yenileniyordu, 1 gecelik kredi, overnight dendiğini de duyabilirsiniz. Kısa dönemli faizleri düşürmek istiyorlar. FED'in yapacakları, 'Açık Piyasa İşlemleri' olarak adlandırılıyor. Türkçe'de APİ diye kısaltılarak da kullanılıyor. FED piyasaya girecek, veya direk bankalara giderek hazine kağıtlarını satın alacak. Piyasaya girip hazine kağıtlarını alacaklar ve karşılığında bu paraları verecekler. Bir ihtimal repo işlemleri de yapabilirler, bundan daha sonra bahsedeceğiz. Hazine kağıtlarını satan kişilerin elinde şimdi nakit para var, bu paraları gidip bankalara yatıracaklar. Buradaki B veya A Bankasına, veya başka bankalara yatırabilirler, sonuçta x veya başka bankalara yatırabilirler, sonuçta bankacılık sisteminde artık daha fazla nakit para olacak. Eğer sistemde daha fazla para olursa, örneğin bu banka artık eskisi kadar kredi kullanmak istemeyecek, kredi talebini azaltacak. Kredi talebi azaldı. Bu bankada ise artık daha da çok nakit var, burada da arz arttı. Arz arttı, zira hazine kağıtlarını satıp eline nakit geçen bazı kişiler gelip onun bankasına para yatırdılar. Tahmin edeceğiniz gibi, bu tarafta arz arttı, bu tarafta talep düştü dolayısıyla kredi faizi düşecek. Kredi faizi belki artık %5 değil de %4 olacak. Yani kısa vadelerdeki getiri eğrisi aşağıya gelecek. Buraya bir getiri eğrisi çizelim. Buraya vadeyi buraya da getiriyi yazalım. Önceki getiri eğrisi de diyelim ki bu şekilde olsun, gecelik kredi faizinin %5 olduğu durumdaki getiri eğrisi bu şekildeydi. Burası gecelik faizler. Bir yıllık kredi faizleri şurada, 5 yıllık kredi faizleri de bu noktadaydı diyelim ki. Kısa vadeli faizler eskiden %5'ti, şimdi %4'e düştü. FED'in yaptığı açık piyasa işlemleri dolayısı ile getiri eğrisi bu şekilde değişti. FED, bu açık piyasa işlemini yaparak her iki hedefine de ulaştı. Hem nakit enjekte ederek ekonomiyi canlandırdı, hem de faiz oranlarını düşürdü.