Kant: Metafiziksel Bilgi Üzerine

O çok Merhaba Bugün size orjinali Sen veririz Üniversitesi'nde Doçent Doktor olarak görev yapan Scott edgır tarafından hazırlanan bir derste anlatacağız konumuz immanuel Kant ın metafiziksel ve sentetik a priori bilgi hakkındaki görüşleri bi önce bsf hakkında bir soruyla başlayalım felsefe ne tür bir bilgidir bir metafizik bilgisi ne tür bir bilgidir duası nedir bu konuyu merak etmek için iyi bir nedenimiz olduğunu düşünebilirsiniz metafiziksel bilgi konusunda filozofların kötü bir ünü var gibi görünebilir bazen filozoflar metafizikle ilgili hiçbir konuda ulaşamıyor gibidir Herkes farklı bir şey söylüyor dur ve konu ve bu aramıyor Dur Bu 18'inci yüzyılın sonunda Kant'ın gerçekten ilgilendiği ve beynini kemiren konulardan biriydi Bu yüzden ne tür bilginin felsefi ne tür bilginin metafiziksel olduğunu bilmek istiyordu ilk büyük kitabı olan saf aklın eleştirisi nde İşte bu soruya cevap vermeyi amaçlıyor Dupont metafiziksel bilginin sentetik a priori diye adlandırdığı bilgi olması gerektiğini öne sürer Hatta sentetik a priori bilgi kavramı Kant'ın felsefesinin merkezinde yer alır Kant bu kavramın en önemli felsefi keşiflerden biri olduğunu düşünüyordu ve neredeyse tüm felsefesi az ya da çok Bu fikre dayanıyordu sentetik a priori bilginin bir açıklamasını yapıp ardından bunun Kant için çok önemli bir örneğini vermek istiyorum son olarak Kant'ın felsefi ya da metafiziksel Sen neden sentetik a priori olması gerektiğini düşündüğünü açıklayacağım sentetik a priori bilgi kavramı iki farklı ayrıma dayanır a priori ve deneysel bilgi arasındaki ayrım ve Analitik ve sentetik yargılar arasındaki ayrım o zaman a priori bilgi ve deneysel bilgi arasındaki ayrımda başlayalım deneysel bilgi Duygulardan gelen ya da duyular tarafından doğrulanan bilgidir her türlü gündelik bilgi deneysel ya da ampirik bilgidir buna bazen aposteriori de denir yani Örneğin camdan dışarı bakıp gözlemlediğiniz de havanın nasıl olduğunu bilirsiniz duygulara dayandığı için bu bir tür deneysel bilgidir Ancak her tür bilimsel bilgide deneyseldir Örneğin dünyanın yüzeyine yakınsanız Yerçekimi serbest düşen nesneleri 9,8 bir bölü saniye kare hızlı ivmelendirmek bunu bilmemizin sebebi bunun bir sürü deneysel kanıtlarla desteklenmiş olmasıdır ve tüm deneylerde duygularımıza dayanır yani bilimsel bilgi deneyseldir deneysel bilginin zıttı a priori bilgidir bu duygular tarafından doğrulanmamış bilgidir Örneğin Tüm güller Güldür ifadesini düşünelim bu ifade gerçekten olan bir şeyi belirtiyor ama epey sıkıcı bir gerçek Çünkü bize pek bir şey anlatmıyor ama Neticede doğru ve duygularınıza başvurmaya gerek olmadan doğru olduğunu biliyorsunuz Çünkü tanımı gereği doğru bu gerçek duygulara başvurmadan doğrulandığı için a priori bilgidir ama Kant'a göre matematikte atlıyor iyidir yani Örneğin yedi artı 5 in 12 yaptığını bilmek için de şey yapmanıza gerek yoktur Kanka göre duygularımıza hiç başvurmadan Bu gerçeği doğruya biliriz Bu yüzden bu A priori bilgidir bir Kant'a göre aproli bilginin oldukça özgürlüğü karakteristik özellikleri vardır ilk olarak a priori bilgi zorunludur beş artı 7'nin olumsal Yani rastlantısal bir şekilde 12 ettiğini düşünemeyiz ve beş artı 7'nin 12 olması bir tesadüf değildir 5 6 7 nin 12 dışında bir şey eşit olmasının mümkün olmadığını da düşünürüz bu noktada 5 6 7 zorunlu olarak 12'ye eşit olur ve Kant'a göre tüm a priori bilgiler için bu geçerlidir ikincisi a priori bilgi evrenseldir Yani beş artı 7'nin 12 olması gibi a priori doğrular istisnasız Doğrudur 5 6 7 en son iki eşit olmadığı bir zaman ya da mekan yoktur Örneğin uzayda galaksinin diğer bir ucunda 7 artı 5 in 12 yapmadığı bir bölge olması gibi bir durum yoktur İşte bu açıdan Kant matematiğin Evrensel olduğunu düşünür ve aynısı tüm aproli bilgiler için geçerlidir a priori bilginin bu iki özelliği oldukça önemlidir Çünkü bir bilginin a priori mi yoksa deneysel mi olduğunu bize söyler eğer bir bilgi zorunlu ya da Evrensel s a priori dir zorunlu ya da Evrensel değilse deneyseldir İşte tam ta göre a priori ve deneysel bilgi arasındaki ayrı bu şekildedir Şimdi de Analitik ve sentetik yargılar arasındaki ayrıma bir bakalım kan der ki yargının yükleminde ki kavram yargının öznesi ndeki kavramda yer alır kartın burada kabaca o istediği Analitik doğruların tanımı gereği doğru olduğudur mesela bekar biri evli değildir yargısını ele alalım bu analitik yargıdır Çünkü evli olmamak kavramı üstü kapalı bir biçimde bekar kavramının içinde yer alır Neden bekâr kavramının evli olmayan ve kişi kavramlarından oluştuğunu düşünebilirsiniz yani bekar kavramının tanımı evli olmayan kişidir bekar biri evli değildir Analitik yargısını ele aldığımızda yargının yaptığı tek şey ve kar kavramının içinde zaten üstü kapalı bir biçimde var olan bir kavramı açığa çıkarmak olur sentetik algılarsa Analitik yargıların tersidir Kant'a göre bir özne ile ilgili bir kavrama Alıp ona öznenin içinde üstü kapalı bir biçimde yer almayan yeni bir kavramı bağla o sentetik yargılar ortaya çıkar Başka bir değişle sentetik doğrular tanımı gereği doğru değildir Mesela bekar biri kaygısız dır ifadesini ele alalım kaygısız kavramı bekar kavramının içinde yer almaz yani bekar kavramının tanımının bir parçası değildir yani bu ifade sentetik bir yargıdır Kant sentetik yargıların ameliyat if yani genişletici tamamlayıcı olduğunu söyler Çünkü Analitik yargının aksine Bunlar yargının içinde önceden yer almayan yeni kavramları yargının öznesine bağlarlar bu manada bilgimizi öznenin tanımında içeri len şeylerinde ötesine taşırlar yani bilgimizi genişletir ler Evet şimdi elimizde iki ayrı var apriori ve deneysel ve Analitik vs Evet şimdi bunların birbirleriyle nasıl ilişkili olduklarını düşünelim söyleyebileceğimiz ilk şey tüm Analitik yargılarına priori olduğudur Neden Çünkü eğer analitikler s tanımı gereği Doğrudur lar ya da Kant'ın dediği gibi yargının öznesine yönelik kavramların ve yüklemeyle yönelik kavramların nasıl ilişkili olduğu bakımından Doğrudur lar ancak yargılar yalnızca kavramsal ya da tanımsal doğrular sabunların doğruluğu deneyimlere ya da duygulara bağlı değildir Bu nedenle a priori derler Ayrıca tüm deneysel bilgilerde sentetiktir Neden Çünkü deneysel bilgi deneyim ya da duygulara dayanmak zorundadır bunun sonucunda bilgi içerdiği kavramların tanımlarından daha fazlasına dayanmış olur yani deneysel bilgi Analitik olamaz sentetik olmak zorundadır Kant'ın iki ayrımının 11 Bu tembel şekilde örtüştüğünü düşünebilirsiniz Yani bir yanda a priori bilgi ve Analitik yargı Diğer yanda deneysel bilgi ve sentetik yargı var Bu bakış açısına göre Analitik yargılar var olan tüm a priori bilgiyi ve sentetik yargılarda var olan tüm deneysel bilgi oluşturur daha net bir şekilde açıklamak gerekirse yalnızca ve tüm Analitik yargılar a priori olabilirken yalnızca ve tüm sentetik yargılar deneysel olabilir Eğer bu size doğru geliyorsa yalnız değilsiniz kamptan önceki tüm filozofların bakış açısı bu şekildeydi İskoç filozof devlet huyum bu fikri açıkça ortaya koyan ilk insanlardan the ancak kan bu görüşün yanlış olduğunu düşünür ve bir şeyleri gözden kaçırdığını savunur ve bu gözden kaçırılan ne olduğunu Saptamak çok önemlidir elbette bu gözden kaçırılan şeyin sentetik a priori bilgi olduğunu düşündü Peki sentetik a priori bilgiye göre örnek olarak neyi verebiliriz Kant'ın temel örneği matematiktir Örneğin üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğu bilgisini ele alalım Kant'ın matematiğin aproli olduğunu düşünmekte ki gerekçelerinden bazılarını gördük bunun gibi biyometri ya dayalı doğruları deney yaparak ya da duygularımıza dayanarak herhangi bir şekilde kanıtla ya mayız dahası bunun gibi doğrular zorunlu ve evrensel görünür Bir üçgenin iç açıları toplamı istisnasız 180 derece eşittir Kant'a göre galaksinin bir diğer ucunda iç açıları toplamı 180 derece etmeyen bir üçgen olduğunu düşünmek mantıklı değildir Ancak Diğer yandan Kant bu gibi matematiksel doğruların sentetik olduğunu da düşünür Bir üçgenin iç bu kavramı üstü kapalı bir şekilde tam olarak 180 derece kavramını içermez En azından üçgen kavramının 3 kenar kavramının içerdiği basit anlamda değil üçgenin tanımı bir düzlem üzerinde yer alan üç kenarlı kapalı bir şekildir ama üçgenin iç açıları toplamının 180 derece olduğu gerçeği üçgen tanımının çok ötesinde bir bilgi içeriyor bu üçgen kavramında yer almayan Ama gerçekten doğru olan yeni bir bilgi eklemiş oluyor yani üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece olduğu gerçeği tanıtın tanımıyla amfi latiftir yani genişletici bir bilgidir ancak Aynı zamanda da sentetiktir yani kanka göre sentetik a priori bilgi gibi bir kavram olmazsa matematiksel bilgiyi anlayacak hiçbir yol o olmaz şimdi metafiziksel bilginin doğasına ve neden sentetik a priori olması gerektiği sorusuna geri dönebiliriz kamptan önceki pek çok filozof Özellikle de Kant'ın çağdaşı olan ve Almana Akın felsefe geleneğinden gelen filozoflar metafiziğin zorunlu ve evrensel gerçekleri kapsadığını düşünüyordu ancak metafizik bilgi zorunlu ve evrensel s a priori olmak zorundaydı aynı zamanda metafiziğin yalnızca bir kısım boş tanımsal doğrulardan oluşmaması da gerekiyordu metafiziğin tanımsal doğruların çok daha ötesine uzanması ve bilgimizi artırılması gerekliydi Bu da metafiziğin ameliyat if olduğu anlamına geliyordu Ve bu durumda sentetik olmak zorundaydı Bu yüzden Kant bunun bize metafiziksel bilginin ne tür bir bilgi olması gerektiği ile ilgili bir şey anlattığını düşündü Bu bize mi Google Pixel bilginin doğası hakkında bir şey söylüyordu Eğer filozoflar her hangi bir metafiziksel bilgi oluşturmak isterlerse bunun sentetik a priori olması gerekecek Bu da