Çukur Baskı Süreci

Görselin, baskı plakasının ya da yüzeyinin altında olduğu baskı tekniklerinin hepsine “intaglio” ya da diğer ismiyle “çukur baskı” adı verilir. Çukur baskı birkaç farklı şekillerde yapılabilir. Birinci yöntem, “kuru kazı”dır. Kuru kazı, metal plakanın üzerinin kazınmasını ya da malzemenin metal plaka üzerinde hareket ettirilmesini içeren tekniktir. Örneğin, kazıma araçlarımızdan biri olan çelik çiziciyi alıp, bu plakanın yüzeyini kazırsam, metal, çizgi boyunca iki yana yığılır ve ortaya çapaklar çıkar. “Kuru kazı”da, metali yok etmiyoruz, sadece yaptığımız kazıma sonucu çizginin kenarlara yığılmasını sağlayıp, ortaya çıkan çapakların mürekkep tutmasını amaçlıyoruz. Mürekkebi tutan yerlerde belli belirsiz çizgiler oluşması, “kuru kazı”nın en önemli özelliklerinden biri. Ruletle çalışmak ise biraz daha farklıdır. Kompozisyonumun ana hatlarını plaka üzerine çizmiştim, şimdi de ruleti kullanarak biraz ton vereceğim. Ruletin bu ucu, noktalı bir baskı yapıyor. Baskıda farklı şekiller kullanmamızın sebebi, farklı dokular ve tonlar yaratmak. Böylece, üzerinde çalıştığım kompozisyon düz ve benzer şekillerle oluşturulmuş gibi görünmüyor. “Kuru kazı”da ortaya çıkan hassas ve narin çapaklar yüzünden yüzeyin direncini arttırmak için çelik kaplama uygulanır. Bu, yüzeyi güçlendirerek, çapakların baskı sırasında zarar görmemesini sağlar. “Kuru kazı”da kullanılan aletlerin hemen hemen hepsi “çizgisel dağlama” tekniğinde de kullanılır. “Çizgisel dağlama”da birkaç aşama var. Birinci aşamada, plaka, cilalanıp temizlenerek, plaka yüzeyinde sanatçının çizimiyle karışacak çizgi ve çapaklar olmaması sağlanır. İkinci aşamada, plakaya zemin eklenir. Sert zeminlere örnek olarak asfalt, balmumu ve reçine verilebilir. Zeminler, aside dayanıklılık göstererek, “çizgisel dağlama” yapılacak plakanın beyaz olan ya da görsel içermeyen kısımlarını korur. Zemin, aşındığı yerlerde bakırın görünebileceği kalınlıkta uygulanır. Plakanın tersi ısıtılarak, zeminin “is”i emmesi sağlanır. Hazır hale gelen plakanın rengi kapkaradır. Bu plakanın üzerine yapılacak çizimlerle, zemin kazınarak, altından bakırın görünmesi sağlanır. Bu teknik “kuru kazı”dan farklıdır çünkü çapak yaratmak yerine, çünkü çapak yaratmak yerine, zemini kazıyarak alttaki bakır yüzeyi ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Siyah zemin üzerinde bakırın göründüğü yerler dağlanıp aşındırılarak, mürekkebin gireceği oluklar oluşturulur. Kısacası, kağıt üzerine basılacak görsel, bakır kısımların göründüğü yerlerdir. “Çizgisel dağlama”da sıradaki aşama, plakanın asit banyosuna daldırılmasıdır. Bu aşamada, çıplak bakır çizgiler aşınacak ve ortaya mürekkep tutacak oluklar çıkacak. Plaka 15 dakika boyunca asit banyosunda tutulur. Ardından durulanır ve daha düzgün siyah çizgiler elde edebilmek için tekrar asit banyosuna daldırılır. Bir 15 dakika daha bekletilir. Aşınma işlemi bittiğinde, zemin çıkarılır, plaka temizlenir ve artık baskıya hazırdır! Tüm çukur baskı teknikleri aynı şekilde uygulanır. Baskı için, plakanın üzerine mürekkep sürülür ve plaka üzerindeki çukurlara dolması için basınç uygulanır. Tarlatan yardımıyla fazla mürekkep alınır. Son olarak plakanın kenarları da elle temizlenip, beyaz alanların beyaz kalması sağlanır. Burada ufak bir ipucu!: Parmaklarınızın ucuna süreceğiniz bir miktar tebeşir, fazla mürekkep kalıntılarını ortadan kaldıracaktır. Silinen plaka baskıya konur, Üzerine nemli bir kağıt eklenir ve yüksek basınç uygulayan keçeyle kaplı baskıdan geçirilir. Sanatçıların çukur baskıyı tercih etmelerinin sebebi, sonucun heykelsi bir güzelliği olması. Sonucun heykelsi güzelliğiyse, çapaklı mürekkep ve kabartmalı kenarlar sayesinde ortaya çıkıyor.