Hume: Şüphecilik ve Tümevarım, 2. Bölüm

herkese merhaba bugün size orijinal iyi Eylül Üniversitesi Felsefe bölümünde ders veren yardımcı doçentten Yıldıray Co tarafından hazırlanan bir ders anlatacağım Bir önceki videoda devi tümünün fikir bağıntıları ve olgu sorunları arasındaki ayrımı inceledik bugün bu ayrımından yola çıkarak hükmün tümevarımla ilgili nasıl şüpheci bir argüman oluşturduğuna bakacağız çıkış sorumuz şu olgulara ilişkin bilgimiz nereden geliyor doğal olarak gözlemlerinizden diye cevap verebiliriz havanın Güneşli olduğunu biliyoruz Çünkü dışarı çıkıp gökyüzüne baktık tüm En azından argümanın hatırına gözlemlerimiz sayesinde olgulara ilişkin bilgilere sahip olduğumuzu kabul eder ama hatırlarsanız bir de henüz gözlemleme dediğimiz olgu durumları var ve gelecekte ne olacağı ile ilgili Örneğin seçimleri ne zaman olacağı gibi ya da hiç gözlemleme dediğimiz hayvanlar hakkında edindiğimiz bilgiler gibi Peki bu olgu sorunlarını gözlem ya da basit düşünce işlemi olmadan nasıl bilebiliriz burada Hüzün sıklıkla kullandığımızı düşündüğü genel bir stratejiye bakalım düzenli olarak gözlemlediğimiz şeyleri gözlemlediğimiz durumlarda doğru olduğunu gördüğümüz şeyleri temel alarak henüz gözlemleme dediğimiz durumlar hakkında öngörüde bulunuyoruz Örneğin gözlemlerime dayanarak ateşin sıcak olduğunu biliyorum ne zaman bir Ateşin yanında dursam Ellerimi uzatıp sıcak olduğunu görme şansım oldu Daha doğrusu hissetme bu durumu deneyimleme şansı mı oldu bunun içindir ki bir ateş gördüğümde sıcak olacağını biliyorum gözlemleme diğim tüm ateşlerin sıcak olacağını varsayıyorum daha da genel Ersek tüm gözlemlenmiş ağların s olduğu bu önerme çıkıyor karşımıza burada ayı Ateş seyi sıcaklık olarak düşünebiliriz ve Buradan da tüm gözlemlenmemiştir ağlarında s olduğu sonucunu çıkarırız bu şekilde çıkarım yaptığımızda buna tümevarım diyoruz bir Galiba biraz fazla hızlı gittik Belki de bu durum her örnek için geçerli olmayabilir Yani her zaman tümevarım kullanabiliriz Örneğin buradaki tümevarım örneği ne bir bakalım gözlemlediğim kadarıyla Bu resimdeki arkadaşın Saçları siyah yani gelecekte de Saçları siyah olmaya devam edecek Keşke bu argüman hepimiz için doğru olsaydı gerçekten sevinirdim Ama anneme babama teyzelerimi amcaları ma Babaanneme ve hatta tüm insanlığa bakınca bunun böyle olmayacağını görüyorum Gelecekte bir noktada saçlarımın gri olacağını düşünmem için geçerli bir sebebim var gözlemlediği ve bu genç arkadaşımızın da saçları gerçekten siyah olsa bile bu yine de gelecekte de siyah olacaklarını düşünmem için yeterli bir sebep değil yani tümevarımsal argümanların her zaman iyi argümanlar olduğunu söyleyemeyiz Ama tabii ki sırf saç rengi ile ilgili örneğe bakarak da tümevarıma hepten Elimizin tersiyle iten miyiz ya da tümevarımsal argümanların ilginç ve önemli olmadığını söyleyemeyiz Çünkü Özellikle de çevremizde olup bitenlerle ilgili çıkarımlarda bulunurken tümevarıma sıklıkla başvuruyoruz ateşin sıcak olması yerçekiminin etkisini sürdürmesi ya da geçmişte her gün olduğu gibi yarında güneşin doğacağı gibi çıkarımlarda tümevarımsal argümanların iyi argümanlar olduğunu kabul ediyoruz ve göre böyle argümanlar ortaya attığımızda doğanın değişmez bu diyebileceğimiz bir şey kabul ediyoruz dolaylı olarak geleceğin En azından genel anlamda geçmişe benzeyeceğini varsayıyoruz saç rengi her zaman aynı olmayacak Yani bu durumda gelecek geçmişe benzemeyecek ama Ateş her zaman sıcak olacak bu durumda ise gelecek geçmişe benzeyecek Çünkü çok daha genelde durumdan bahsediyoruz Her insanın bir gün ölecek olması yani insanların ölümlü olması yerçekiminin etkisini her zaman sürdürmeye devam edecek olması ve bunlar gibi genel konularda gelecek geçmişe benzeyecek bunlar tümevarımsal argümanların iyi argümanlar olduğunu düşündüğümüz durumlar gözlemlenemeyen durumlarda fikir sahibi olmak için tümevarımı kullanmaya gerek olmadığını düşünebilirsiniz Çünkü doğanın yasalarına bilimsel gerçeklere başvurabiliriz ve böylece gözlem yapmadığımız durumlarda neler olabileceğini biliriz bu ama hükümet göre Örneğin Yerçekimi kanunu gibi doğanın yasalarına başvurmak aslında tümevarımsal argümanlara başvurmakta aynı şey Doğa yasalarına başvurduğumuzda dolaylı olarak geçmişte geçerli olan genel durumlarının gelecekte de geçerli olacağını varsayıyoruz bir yer çekimi nedeniyle Dünyanın güneş etrafında dönmeye devam edeceğini söylerken büyük kitlelerin birbiriyle etkileştiği bu düzenin gelecekte de devam edeceğini dolaylı olarak varsa yapmış oluyoruz E peki neden buna inanmalıyız neden en genel durumlarda bile geleceğin geçmişe benzeyeceğini inanmalıyız bunun bir fikir bağlantısı olduğunu söyleyemeyiz geleceğin geçmişe benzememe ihtimalini Hayal edebiliriz en genel durumlarda bile Yarın güneşin doğmadığını yerçekiminin etkisini kaybettiğini hayal etmeye çalışın bir ya da elinizi Ateş ve tuz dayanmadığını aksine soğuduğunu Hayal etmeye çalışın hem Bunlar kurgu bilim konusu gibi görünebilir Ama hayal edilebilir şeyler uzay boşluğunda gezegenlerin göktaşlarının sayısız hareketli cismin tetikleyebilir eceee bir değişim değişmez dediğimiz bir şeylerin değişmesine neden olabilir Kim bilir bir geçmişteki gözlemlerimize göre doğru olan bazı Doğa yasalarının gelecekte geçerli olmayacağını var saymakta bir tutarsızlık yok mesela Yerçekimi yasası veya kimya yasaları gibi geçmişte Doğru olan şeylerin gelecekte geçerli olmayabileceği ile ilgili Bu fikre dayanarak mantıksız gelmeyen tutarlı hikayeler yazıldığını düşünün Bunlar Hayal edilebilir şeyler basit düşünce işlemiyle çelişkileri ortaya çıkararak mantığı kullanarak geleceğin geçmiş gibi olması gerektiğine ikna olamayız Bu da demek oluyor ki g O geçmiş gibi olacağını ortaya atmanın başka bir yolu olabilir tümevarımı kullanabiliriz Ne de olsa olgu sorunlarıyla ilgilenirken genellikle basit düşünce işlemini Kullanmadığımız gördük doğrudan gözlemle yemediğimiz olgu durumları söz konusu olduğunda tümevarım kullanmamız gerekir yani doğanın değişmezliğinin devam edeceğini iddia ederken belki tümevarımı kullanabiliriz Peki bunu nasıl yapabiliriz işte Tam da bu noktada tümevarımsal bir argümana inceleyebiliriz geçmişte gelecek geçmişe benzemiş Tea Bu demek oluyor ki gelecekte de aynı şey olacak yani gelecek geçmişe benzeyecek Evet burada bir döngü konusu birşey geçmişte oldu diye gelecekte de olacağını var sayıyor eğer halihazırda geleceğin geçmişe benzeyeceğini düşünüyorsak Bu iyi bir da olabilir aksi taktirde sadece geçmişte bir şey oldu diye gelecekte de aynı şeyin olacağını öne sürmeliyiz Peki bu kötü bir şey mi endişelenmeli miyiz genellikle gelecek hakkında bir inanç oluştururken tümevarımın iyi bir yol olduğunu düşünürüz yani gözlemlenmiş durumlarda ne olacağına ilişkin bir inanç oluştururken Hatta kahve falı astroloji ya da sihirli küreye danışmak gibi başvurabileceğimiz diğer yöntemlerden daha etkili olduğunu da söyleyebiliriz biz mesela diyelim ki ben uçup uç ama yapacağımı merak ediyorum uçmayı gerçekten çok istiyorum ve denediğimde uçabileceğini olarak onuncu katın penceresinden atlamayı düşünüyorum başarılı bir girişim olacak mı uçabilecek miyim yoksa ölecek miyim tümevarıma dayanarak öleceğimi söyleyebiliriz 10. kadın camından ne fırlatır sanız fırlatın aşağı düşecek var ama diyelim ki sihirli küre mi elime alıp salladım ve uçabilecek miyim diye sordum kürede hiç şüphesiz Elbette uçabilirsin diye cevap verdi sanırım çoğu muz sihirli kürenin verdiği cevap yerine tümevarıma dayanarak elde ettiğim cevaba güvenmemem gerektiğini düşünürüz Peki neden tümevarımın nesi daha iyi tümevarımsal bir argüman dan bahsederken döngüsel bir durumun söz konusu olduğunu söylemiştik aynı durum sihirli küreye soru sorarken de geçerli olabilir sihirli küreye bana Doğruyu söyleyecek misin geleceğe ilişkin bir öngörü ya da inanç oluştururken Sana güvenebilir miyim diye sorabilirim küre-i sallarım ve o da Elbette diye yanıtlar yani sihirli küreye bana hep doğruyu söyleyip söyleyeceğini sorduğumda Doğruyu söyleyeceğim cevabını verir tümevarıma bana bu hakkında güvenilir fikirler verecek mi diye sorduğumda O da öyle yapacağı cevabını verir Her iki durumda da döngüsel ve saf satalı bir argüman ortaya atabilirim gözlemlediğim şeylerle ilgili olarak bazı yöntemlerin işe yaradığını varsayıp O yöntemi kullanabilirim kullanmaya devam ettikçe de artık o yöntemi sıkı sıkıya tutunur böyle bakılınca tümevarım ve sihirli küre arasında bir ayrım göremiyoruz değil mi Yani tümevarıma dayanırsak doğru sonuçlara ulaşacağımızı ama sihirli küreye güvenirse kul aşamayacağımız düşünmemiz için bir sebebimiz var mı tümünün Bu soruya verdiği cevabın Bir yorumlamasına bakalım günümün tümevarım problemine şüpheci çözümü şöyle sihirli küre falı ya da astroloji yerine tümevarımı kullanmayı üstün kılan mantıklı bir neden yok yine de tüm bu sal şekilde düşünmeden edemiyoruz Tıpkı kışın güneye uçmaya karşı gelemeyen kuşlar gibi mantıklı değil sadece içgüdüsel olarak yaptığımız bir şey bu İçgüdü çok güçlü olduğu için tümevarımı doğrulama ihtiyacı En azından pratikte ortaya çıkmıyor hangi felsefi sonuçları ulaşırsak ulaşalım kullanmaya devam edeceğiz mantıksız davrandığımız ın farkında olsak da mantıklı davranmaya kendimizi ikna edemediğimiz için bu soruyu bir kenara bırakabiliriz ama öte yandan kabul etmezse çok kolay bir durum değil ayrıca bunun hükmün doğru bir yorumlaması olup olmadığından da emin değiliz yüzümden esinlenen argümanı mızda tam olarak değil yanlış olduğunu söylemek çok zor bir çok ilginç felsefi yaklaşım bunu açıklamayı denedi Eğer ilginizi çektiyse Bu da başka bir videonun konusu olsun hoşçakalın abone ol