Ana içerik
Konu: Biyoloji Kütüphanesi > Ünite 28
Ders 5: Komünite Yapısı ve ÇeşitliliğiEkolojik Süksesyon
Ekolojik komünitelerde ilerleyici değişiklik olarak süksesyon, birincil ve ikincil süksesyon ve klimaks komünite hakkında bilgi edinin.
Önemli noktalar
- Süksesyon (sıralı değişim), ekolojik bir topluluğun bileşiminde zaman içinde meydana gelen sıralı değişimdir.
- Birincil süksesyonda, yeni açığa çıkmış veya yeni oluşmuş kayaç ilk kez canlılar tarafından kolonize edilir (canlılar buraya yerleşir).
- İkincil süksesyonda, daha önce canlılar tarafından işgal edilmiş bir alan rahatsız edilir ve rahatsızlığın ardından yeniden kolonize edilir.
Giriş
Hiç orman gibi karmaşık, çeşitli bitki ve hayvan topluluklarının bulunduğu bir manzaraya baktınız ve bunun nasıl oluştuğunu merak ettiniz mi? Bir zamanlar bu arazi, boş bir kaya parçasıyken, bugün birlikte yaşayan ve birbirleriyle etkileşim halinde olan farklı türlerin popülasyonlarından oluşan zengin bir ekolojik topluluğu destekliyor. Muhtemelen bu tek bir günde olmadı, değil mi?
Ekolojistler, toplulukların nasıl oluştuğunu ve zaman içinde nasıl değiştiğini anlamaya büyük ilgi duyarlar. Hatta ormanlar gibi karmaşık toplulukların boş araziden veya çıplak kayadan nasıl ortaya çıktığını gözlemlemek için çok zaman harcarlar. Örneğin, volkanik patlamaların, buzul çekilmelerinin veya orman yangınlarının meydana geldiği, araziyi temizleyen veya kayayı açığa çıkaran alanları incelerler.
Bu alanları zaman içinde inceleyen ekolojistler, ekolojik topluluklarda kademeli değişim süreçleri görmüşlerdir. Birçok durumda, rahatsız edilmiş bir alanda ortaya çıkan bir topluluk, genellikle uzun yıllar boyunca bir dizi değişimden geçer. Bu değişimler dizisine ekolojik süksesyon denir.
Süksesyon
Ekolojik süksesyon, bir topluluğu oluşturan türlerde zaman içinde meydana gelen bir dizi aşamalı değişimdir. Ekolojistler genellikle başlangıç noktaları farklı olan iki tür süksesyon tanımlar:
- Birincil süksesyonda, yeni açığa çıkmış veya yeni oluşmuş kayaç ilk kez canlılar tarafından kolonize edilir.
- İkincil süksesyonda, daha önce canlılar tarafından işgal edilmiş bir alan rahatsız edilir ve bunun ardından yeniden kolonize olur.
Süksesyon genellikle daha düşük tür çeşitliliğine sahip topluluklardan -ki bunlar daha az istikrarlı olabilir- daha yüksek tür çeşitliliğine sahip topluluklara -ki bunlar daha istikrarlı olabilir
Birincil süksesyon ve öncü türler
Birincil süksesyon yeni arazi oluştuğunda veya çıplak kayaç açığa çıktığında meydana gelir ve ilk kez kolonize edilebilecek bir habitat sağlar.
Örneğin, Hawaii'nin Büyük Adası'nda olduğu gibi yanardağların patlamasının ardından birincil süksesyon meydana gelebilir. Lavlar okyanusa akarken yeni kayalar oluşur. Bu adaya her yıl yaklaşık 32 dönüm arazi eklenir. Birincil süksesyon sırasında bu araziye ne olur?
İlk olarak, ayrışma ve diğer doğal güçler, alt tabakayı, kayacı, öncü türler olarak bilinen, az toprak gereksinimi olan bazı doyurucu bitkilerin ve likenlerin yerleşmesi için yeterince parçalar. Aşağıdaki görsele bakın. Bu türler, mineral bakımından zengin lavın daha da parçalanarak toprağa dönüşmesine yardımcı olur ve burada daha az dayanıklı diğer türler büyüyerek öncü türlerin yerini alır. Ayrıca, bu öncü türler büyüyüp öldükçe, sürekli artan bir çürüyen organik madde tabakasını oluştururlar ve toprak oluşumuna katkıda bulunurlar.
Bu süreç süksesyon sırasında birçok kez tekrarlanır. Her aşamada, genellikle önceki türler tarafından çevrede yapılan değişiklikler nedeniyle yeni türler bir alana taşınır ve öncekilerin yerini alabilir. Bir noktada, topluluk nispeten istikrarlı bir duruma ulaşabilir ve kompozisyondaki değişim durabilir. Bununla birlikte, makalenin ilerleyen bölümlerinde tartışacağımız üzere, süksesyonun her zaman -hatta genellikle- değişmez bir son noktası olup olmadığı belirsizdir.
İkincil süksesyon
İkincil süksesyonda, daha önce işgal edilmiş bir alan, topluluğunun çoğunu veya tamamını öldüren bir rahatsızlığın ardından yeniden kolonize edilir.
İkincil süksesyonun tipik bir örneği, orman yangını ile temizlenen meşe ve ceviz ormanlarında görülür. Orman yangınları bitki örtüsünü büyük oranda yok eder ve bölgeden kaçamayan hayvanları öldürür. Ancak besin maddeleri kül şeklinde toprağa geri döner. Rahatsız edilmiş bir alan zaten besin açısından zengin bir toprağa sahip olduğundan, birincil süksesyondaki çıplak kayaçtan çok daha hızlı bir şekilde yeniden kolonize edilebilir.
Yangından önce meşe ve ceviz ormanlarından oluşan bitki örtüsüne uzun ağaçlar hakim olurdu. Yükseklikleri güneş enerjisi elde etmelerine yardımcı olurken, aynı zamanda zemini ve alçakta kalan diğer türleri gölgeleyebilirdi. Ancak yangından sonra bu ağaçlar hemen yeniden yeşermez. Bunun yerine, yeniden büyüyen ilk bitkiler genellikle tek yıllık bitkilerdir. Bunu birkaç yıl içinde hızla büyüyen ve yayılan otlar takip eder. Erken kolonileşenler, birincil süksesyonda oldukları için öncü türler olarak sınıflandırılabilir.
Uzun yıllar boyunca, en azından kısmen otların ve diğer türlerin büyümesinin neden olduğu ortamdaki değişiklikler nedeniyle, çalılar ortaya çıkacak, ardından küçük çam, meşe ve ceviz ağaçları gelecektir. Sonunda, daha fazla rahatsızlık olmadığı takdirde, meşe ve ceviz ağaçları baskın hale gelecek ve yoğun bir gölgelik oluşturarak topluluğu yangın öncesidurumuna geri döndürecektir. Bu süksesyon süreci yaklaşık 150 yıl sürer.
Süksesyonun yolu ve bitiş noktası
Süksesyonu ilk inceleyen ekolojistler, bunu bir topluluğun her zaman aynı aşamalardan geçtiği, öngörülebilir bir süreç olarak düşünmüşlerdir. Ayrıca süksesyonun nihai sonucunun, büyük ölçüde bir bölgenin iklimi tarafından belirlenen ve iklim topluluğu olarak adlandırılan istikrarlı, değişmeyen bir son durum olduğunu düşünmüşlerdir. Örneğin, yukarıdaki örnekte, olgun meşe ve ceviz ormanı klimaks (doruk) komünite olacaktır.
Günümüzde, süksesyon için belirlenmiş bir yol ve istikrarlı bir klimaks topluluğu fikri sorgulanmaktadır. Süksesyonun, önceden belirlenmiş bir yol izlemek yerine, durumun özelliklerine bağlı olarak farklı rotalar izleyebileceği görülmektedir.
Tartışmaya katılmak ister misiniz?
Henüz gönderi yok.