Pozitif Dışsallıklar

Merhaba arkadaşlar , bugün bir bahçede geziye çıkıcağız sizlerle birlikte Evet , bahçemize dikebileceğimiz bir çeşit fidanın ya da ağacın piyasasını düşünelim Bu eksen, bahsi geçen bitkinin niceliği diyelim Sene başına dikilen bitki sayısı, 1 milyon, 2 milyon, 3 milyon, 4 milyon Bunlar bir ağaç türü için oldukça yüksek rakamlar ama bu ağacın ülke çapında dikildiğini düşünelim Evet, bunlar ülkede sene başına dikilen ağaç sayısı Bu eksende ise ağaç başına ödenen fiyatı belirteceğiz bunlarda 10 TL, 20, 30 ve 40 TL Nihai maliyet, yani arz eğrisini düşünelim şimdi Birinin bu ağacı bahçesine dikmesi, büyütmesi ve yeniden dikmesi için en az 10 TL ödemesi gerekli Bunu izleyen her ağaç daha pahalı olacak, o halde Nihai maliyet eğrimiz şöyle bir şey olacak Buna arz eğrisi de denilebilir Gelelim talep eğrisine İlk ağaç onu diken kişi için çok kârlı olacak Dikilen ağaç sayısı arttıkça kâr düşecek, o halde talep eğrimiz de şöyle bir şey olacak İşte, ağacımızın piyasa grafiği Bu ağacımıza cici ağaç diyelim , evet adı Cici ağaç İşler aynen bu şekilde gittiğinde buralarda bir yerde doğal bir denge oluşacak Yaklaşık olarak yılda neredeyse 2,7 milyon ağaca denk düşüyor ve Bu dengeye göre ağaç başına yaklaşık 20 TL fiyat ödeniyor Bu çizdiğim yer ise sağlanan kâr, ağacın alıcısı olan müşteriler Üreticiler arasında paylaşılıyor Şimdi, diyelim ki bir araştırma raporu yayınlanıyor ve Ağacımızın,cici ağacın bir sürü faydası olduğu ortaya çıkıyor mesela Haşerelerle mücadelede yararlı olduğu belirtiliyor İnsanların sevmediği haşereleri, sinekleri uzak tuttuğu yazılıyor Hatta havadaki oksijen miktarını arttırdığı da ekleniyor bu haberlere Bir de bunların üzerine, ağacımızın güzel göründüğünü de düşünelim Ağaç sizin olmasa, komşunuzun bahçesinde olsa bile Baktığınızda size huzur verdiği söyleniyor yani bu ağaç göze de hoş görünüyormuş Bu yayınlanan araştırmada tüm bu özelliklerin, haşerelerle mücadele Havanın kalitesini arttırma ve estetiğin, ağaç başına 10 TL mümkün olduğu belirtiliyor Yani yalnızca ağacın sahibi değil Toplumun geri kalanı da bu ağacın faydalarından yararlanıyormuş Yani bir dışsal marjinal fayda söz konusu Demek ki burada olumlu dışsallıktan bahsediyoruz Tanesi 10 TL dikilen bu ağacın dışsal marjinal faydası mevcutmuş diyoruz Peki bunu denklemimize nasıl katarız? Bu fiyat ve nicelik dengesine bakarak Çevremizde bu ağaçlardan yeterli sayıda olup olmadığına nasıl karar veririz? Daha önceki videolarda olumsuz dışsallık örnekleri vermiştik Marjinal dışsal maliyet durumu söz konusuydu ve Biz de bunu fiyat eğrisine eklemiştik Şimdiyse marjinal dışsal fayda söz konusu yani olumlu dışsallık durumu O halde bu faydayı marjinal fayda eğrisine ekleyebiliriz Bu gördüğümüz mor eğri alıcının sağladığı fayda Buna toplumun sağladığı faydayı ekleyelim Toplum 10 TL daha fazla fayda sağlıyor 3,5 milyona yakın ağaç var 10 TL’lik bir fayda vardı ama toplumun sağladığı 10 TL’lik ek faydayı da eklersek Grafiğimizde buraya çıkacağız Bu ilk ağaç. Neredeyse 50 TL’lik bir faydası vardı, toplumun sağladığı fayda eklenince 60 TL’ ye çıkacak O halde sosyal fayda, bu talep eğrisini 10 TL yukarı çekecek Buna marjinal fayda artı dışsal marjinal fayda eğrisi diyebiliriz Bu haliyle dikilen her bir ağaç ile toplumun tümünün sağladığı faydayı gösteriyor Ancak bu yeni eğriye baktığımızda yeni bir denge fiyatı da oluştuğunu görüyoruz Denge fiyatımız artıp 27 TL’ye yaklaşıyor ve üretim miktarı da yaklaşık 3,3 milyon ağaca çıkıyor Piyasayı bu ek faydayı hesaba katmadan kurarsak eğer Tüm bu koca kâr payını es geçmiş oluyoruz Yani piyasa doğal denge fiyatı ve niceliğiyle düşünülürse 2,7 milyon ağaç üreteceğiz ve bunun topluma olan faydası yeşille çizdiğim bu kısım Alıcıya olan faydası buradaki sarı ile çizdiğim kısım Ve üreticinin kârı da burda Pembe ile çizdiğim bu kısım olacak Ancak bu şekilde toplumun sağlayacağı faydayı es geçmiş oluyoruz Toplumun bakış açısından baktığımızda, turuncuyla çizdiğim bu alan zarar oluyor Yani üreticiyi daha fazla ağaç üretilmesi için teşvik etmediğimiz zaman bu kadar fayda çöpe atmış oluyoruz Bu durumda, toplumun bu faydayı sağlayabilmesine imkan sağlayacak ideal üretim niceliğine ulaşmak için ne yapılabilir? Dışsal olumsuzluk durumunda buna yönelik bir vergi koymuştuk Şimdiyse bir çeşit sübvansiyon uygulamaya konabilir “Eğer bu ağaçlardan alır ve dikerseniz 10 TL’lik bir vergi indiriminden yararlanacaksınız” denilebilir mesela Yani her kim bu ağaçlardan dikerse Normalde ödediklerinden 10 TL daha az vergi ödeyecek demektir Yani bu, ağacın alıcısına “Bu ağaçtan sağlayacağınız fayda her neyse, bunun için size 10 TL daha fazla fayda sağlayacağız” demek gibi bir şey. Bu şekilde ideal üretim niceliğinin sağlandığından emin olmuş oluruz Böylesi bir durumda marjinal faydanın hepsini, yani bu Fazladan 10 TL’lik faydayı, ağacı diken kişilere vermiş oluyoruz Yani bu yeşille çizdiğim kısım da onların oluyor Ve 10 TL onlara gidiyor Ama bu işin getirisi olarak, bu turuncu kısımdan vazgeçmemiş oluyoruz Bir sonraki videomuzda görüşmek üzere , hoşçakalın.