Bilgi Teorisi: Önsezi

herkese merhaba bugün size orjinali Toronto Üniversitesi Felsefe bölümünde ders veren Jennifer yngol tarafından hazırlanan bir ders anlatacağım konumuz önsezi bir yargıyı önsezi ye dayalı kılan nedir ve önsezi felsefede nasıl bir rol oynar bunlar hakkında konuşacağız Yüzyıllar boyunca birçok filozof Tıpkı algı ispat ve akıl yürütme gibi ön Sizinde bilgi edinmenin yollarından biri olduğunu kabul etmiştir İngiliz filozof John Locke ön sesinin sınırlarını belirleyen bilmemiz için bize son derece standart bir yöntem sunar isterseniz bununla başlayalım look önsezi iyi bir yanda duyusal algı Diğer yanda da ispatla karşılaştırır duyusal algı her zaman gördüğümüz belirli şeyler hakkındadır Örneğin bu Pizza bu bu yuvarlak olduğunu görüyoruz ama buna dair bir yargıda bulunmak zorunda değiliz bir yargıda bulunduğumuz da yani yuvarlak olan şeyler kare değildir dediğimizde bu yargı artık belirli bir pizza hakkında değil bundan daha genel ve soyut bir gerçekle alakalı olur roka göre yuvarlakların karelerden farklı olduğu yargısında bulunmak önsezi lere dayalıdır ve en azından bu durumda fikirlerimize dair ayırt edici özelliklerin farkında oluruz ön Sesi son derece kusursuz bir bilgi kaynağıdır yuvarlak şeylerin kare olmadıklarını önsezi lerimize dayanarak biliriz biz look önsezi ile ispat arasında bir farklılık olduğunu ileri sürer önsezileri miz bize doğrudan bir Yuvarlağın üçgen olmadığını söyleyebilir ama bundan daha karmaşık sorularla karşılaştığımızda ispat ya da akıl yürütme yoluna gitmek zorunda kalırız Buna örnek olarak da Bir üçgenin o kullarının toplamının iki dik açıya eşit olduğunu bulabiliriz ama Bu bilgiye ulaşmak için bir sürü aşamadan geçmemiz gerekir ve buna da ispat adı verilir işte ispat bilinçli aşamalar gerektirirken önsezi anlıktır look buna rağmen önsezi ve ispatın bağlantılı olduğundan bahseder Isparta dayalı bir mantık zincirindeki her aşama önsezi ya dayalıdır ya da önsezi ya dayalı olmalıdır günümüz düşünürleri de benzer bir farklılığı çeşitli etiketler aracılığıyla kullanırlar Psikologlar doğrudan ve dolaylı deneyimsel ve sistematik L otomatik ve kontrollü düşünme arasındaki farklılıklardan bahsederler bu farklı etiketlerin ortak bir faydası olduğu ileri sürülür objektif kalmak adına iki tarafı sıklıkla 1. ve 2. tip düşünme olarak etiketlenir Buna ek olarak birinci tip düşünme tarafının ön sesi Sen ikinci tip düşünme tarafında Düşünsel olarak O da görebilirsiniz kidz tanoviç ve canıtın Evans gibi ünlü psikologlara göre iki taraf arasındaki en önemli fark John Locke'un farkına vardığı şeydir yani bilinçli adımlar atmalı mıyız yoksa atmamalıyız biz sizden 5 çarpı 11 işlemini yapmanızı istersem cevabın 55 olduğunu anında hiç zorlanmadan söyleyebilirsiniz bu önsezi seldir ama sizden beşi 11'e bölme nizi İstersen bu bölme işlemini yapmak için muhtemelen bir dizi aşamadan geçmeniz gerekir İşte bu Düşünsel dir ve ön sesini burada bir etkisi yoktur yine de bu uzun bölme işlemini yaparken bölme işleminin önsezi sel olan ve tek basamaklı sayıları içeren işlemlerden meydana geldiğini fark edebilirsiniz ön seçimlerimiz bize birçok şey hakkında fikir verir ön sesi sel bir yargıya Vardığımızda geriye dönüp attığımız adımların üzerinde düşünebiliriz beş kere 11055 eşit ol oy kaygısına doğal bir şekilde önsezi sel olarak varmış olsak da kendimizi bunu düşünmeye zorlayabilir ve Herbir basamağı Üzerinden tek tek geçebiliriz O halde önsezi anlık bir yargıdır diyebiliriz bu ön sesinin anlık olsa da illaki hızlı olacağı anlamına gelmez ama ön sesler düşünce gibi aşamalar içermez düşünce gibi önsezi de soyut ya da a modal Yani herhangi bir duygusal modalite ile temsil edilmeyen şeyler hakkında yargıya varmanın bir yoludur görme duyumuz cisimlerin renkleri hakkında duyma duyumuz da sesler hakkında bilgi verirken ön seslerimiz de bize geometri sayılar gibi soyut şeyler ve Nedensellik adalet ve bilgi gibi felsefe için önemli olan konular hakkında bilgi verebilir Örneğin masum bir insana zevk olsun diye zarar vermek ön sesi sel olarak yanlış gelir filozofları çoğu zaman fikirleri ön seslere karşı teste tabi tutarlar var Platon'un diyalog Bu bir Titus isimli eserinde sofra ta bilginin doğru yargıyla Aynı şey olup olmadığı Sorulur çokrak da durumu önsezi sel olarak tanımlayan bir senaryo ortaya koyar senaryoda şiddet içeren bir suçla suçlanan birini savunması gereken bir avukat vardır avukatın müvekkili Aslında masum bir ancak herhangi bir görgü tanığı bulunmamaktadır Avukat sunabileceği herhangi bir kanıt yokken en iyi stratejinin jüriye Olan biteni anlatmak yerine güzel kelimeler kullanarak hücrenin müvekkilini sevmesi olduğunu düşünür Avukat yüreğinin kanına girer ve Jülide müvekkilinin suçsuz olduğuna İnanılır bu noktada Sokrat jüri üyelerinin müvekkilin suç işlemediğini bilip bilmediklerini sorar önsezileri nize airpilot onunkiler gibi ise inandıkları şey Doğru olmasına rağmen bilmedikleri hissine kapılırsınız filozoflar bunun gibi önsezi sen senaryoları bilginin gerçek inançtan daha fazlası olduğunu savunmak için kanıt olarak kullanırlar senaryoyu gözümüzün önüne getirmek için uğraşlardan ve uzun düşünce aşamalarında de gerekebilir ama jüri üyelerinin bilip bilmediği sorusunu sorduğunuzda aklımıza hemen bir yanıt gelir bu işte neden kapıldığını anlayabilirsiniz Fakat bu yanıtı nereden geldiği de aslında büyük bir neler konuşulur bu videonun şu ana kadar önsezi biraz negatif bir biçimde tanımladığını fark etmiş olabilirsiniz ön sesinin duyusal algıdan farklı olduğunu ve bilinçli mantıklı adımlar gerektirmediğini söyledik filozofların önsezileri nasıl işlediğine dair pozitif teorileri de var Plato şekil hafızasıyla yönlendirildiği mi zilog fikirlerimizin özelliklerine cevap verdiğimizi öne sürerken johnston gibi 20 Yüzyıl filozofları da sıradan dili algılama biçimimiz de yönlendirildiği miz Ve zamanın testinden geçmiş öğrenilmiş farkındalık larla dolu bir geçmişi miras aldığımızı söylerler diğer filozof larsa bilgi ve ahlak gibi hedeflerin duasını incelerken daha dolaylı bir yol izlerler farklı alanlardaki önsezileri farklı şekillerde ortaya çıkması Örneğin bağ bu prova yapıldıktan yani yaşandıktan sonra önsezi sel olması gibi bir videonun başında verdiğimiz çarpma işlemi buna bir örnek olabilir ancak bazı alanlarda yeni sayılabilecek problemler içinden sesler geliştirdiğimiz i görürüz Belki de benzerliklerden yola çıkıyoruz Dur yada ahlaka hakkındaki içgüdülerimiz bilgi ve Nesnellik hakkındaki ilk küllerimizden farklı işliyor dur deneysel filozoflar olarak adlandırılan bazı filozoflar oturduğu yerden izlenimlerin aktarılması yerine insanların ön Sizler hakkında araştırmalar yapılması gerektiğinin önemli olduğunu söylerler ön sesler hakkında farklı pozitif değerleri olan filozof lar zaman zaman yanılma mıza sebep olsalar da ön sesleri yargıda bulunmak için iyi bir yol olduğunu düşünürler Bunun sebebi önsezileri kusurlu olması ya da bir yargıya vuruyormuş gibi hissetmek de bunun Aslında öğrenilmemiş olması olabilir bazı şeyler önsezi sel olarak doğruymuş gibi gelebilir Ancak düşünürsek hatalı olduğumuzu anlayabiliriz bazı sorular hakkında insanlar bir şeyler olabilir hatta bazen kendi önsezileri nizin başkalarının kişilerle çakıştığı da görebilirsiniz Aslında ön sizlere dayanan sistematik ve tutarlı bir teorinin üretilmediği zamanlar felsefi gelişimin başlangıç noktasıdır ön seslerimiz çatıştığında önümüzde farklı yollar vardır olası yanlılıkları araştırabilir ve bazı önsezileri doğal bilişsel illüzyonlar olduğunu keşfedebiliriz mantık dışı bir teori basit olması gibi teorik özelliklerine dayanarak savunabiliriz ve belki de kendimizi yeni önceciler geliştirmek için eğitebiliriz bile ön sesleri mizin çakışıyor olması ön seçimler hakkında şüpheci olmayı gerektirmez zaman zaman alışılmış duyusal algılarımız da çakışıyor Olabilir değil mi beni perspektife dayalı ilizyonlar deneyimler ve gözleme dayalı hatalar yaparız Ama duyularımızla algıladığımız hakkında birçok ortak yön ve tutarlılık olduğu için duyusal algı yay bu Güvenin temelinin sağlam olduğunu söyleyebiliriz Buna ek olarak Hatalarımızı düzeltmek için çalışabilir ya da bu hatalara nasıl düştüğümüzü açıklayabiliriz felsefede buna benzer bir şeyin olup olamayacağı ise ilginç bir sorudur bilgi Ahlak ya da felsefi açıdan ilgi çekici Başka bir konu ile ilgili tutarlı bir teori geliştirip savunmak söz konusu olduğunda Aslında Yüzyıllardır devam eden zor bir projeyi ele almış oluruz şu ana kadar anlattıklarımız dan yola çıkarak bu tarz projelerde önsezileri bize doğru yol gösterdiğini söylemek mümkün aslına bakarsanız felsefenin ortaya çıkmasında ön seslerin büyük rolü olduğunu söyleyebiliriz önsezileri mizin bizi nereye kadar götürebileceğin ise Hep birlikte göreceğiz o